________________
आगम (४०)
[भाग-३०] "आवश्यक"- मूलसूत्र-१/३ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:)
अध्ययन [४], मूलं [सू.] / [गाथा-], नियुक्ति : [१२७१...] भाष्यं [२०४...],
प्रत
सूत्रांक
दीप अनुक्रम
जशिय देहावरमा जिया ण प्राणोवरोहिणी होइ । झाइजा तदवस्थो ठिमओ निसण्णो निषण्णो वा ॥३९॥ व्याख्या-इहैव या काचिद् 'देहावस्था' शरीरावस्था निषण्णादिरूपा, किं?-'जिता' इत्यभ्यस्ता उचिता वा, तथाऽनुष्ठीयमाना 'न ध्यानोपरोधिनी भवति' नाधिकृतधर्मध्यामपीडाकरी भवतीत्यर्थः, 'ध्यायेत् तदवस्थ' इति सैवावस्था यस्य स तदवस्थः, तामेव विशेषतः प्राह-'स्थितः' कायोत्सर्गेणेपन्नतादिना 'निषण्णः उपविष्टो वीरासनादिना निर्विष्णः सन्निविष्टो दण्डायतादिना 'वा' विभाषायामिति गाथार्थः॥३९॥आह-किं पुनरयं देशकालासनानामनियम इति , अनोच्यते,
समासु पदमाणा गुणओ जं देसकालचेद्वासु । वरकेचलाइलाभ पता बदुखो समिक्षावा ॥ ४० ॥ व्याख्या-'सर्वासु' इत्यशेषासु, देशकालचेष्टासु इति योगः, चेष्टा-देहावस्था, किं-वर्तमानाः' अवस्थिताः, के ?'मुनयः' प्रानिरूपितशब्दार्थाः 'यद्' यस्मात्कारणात् , किं ?-वर:-प्रधानश्चासौ केवलादिलाभश्च २ तं प्राप्ता इति, आदिशब्दान्मनःपर्यायज्ञानादिपरिग्रहः, किं सकृदेव प्राप्ताः १, न, केवल वर्ज 'बहुशः' अनेकशः, किंविशिष्टाः-शान्तपापा' तत्र पातयति नरकादिध्विति पापं शान्तम्-उपशमं नीतं पापं यैस्ते तथाविधा इति गाधार्थः॥४०॥
तो देखकालचेद्वानियमो झाणस नस्थि समयंमि । जोगाण समाहाणं जह होइ तहा ()पदय ॥ १॥ व्याख्या-यस्मादिति पूर्वगाथायामुक्तं तेन सहास्याभिसम्बन्धः, तस्मादेशकालचेष्टानियमो ध्यानस्य 'नास्ति' न| विद्यते, क-'समये' आगमे, किन्तु 'योगानां' मनःप्रभृतीनां 'समाधान' पूर्वोक्तं यथा भवति तथा (4) 'यतितव्यं' (प्र)यतः कार्य इत्यत्र नियम एवेति गाथार्थः॥४१॥ गतमासनद्वारम् , अधुनाऽऽ लम्बनद्वारावयवार्थप्रतिपादनायाह
[२१..]
पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधित: मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र-[४०] मूलसूत्र-[१] आवश्यक मूलं एवं हरिभद्रसूरि-रचिता वृत्ति:
~324
