________________
आगम (४०)
[भाग-३०] "आवश्यक"- मूलसूत्र-१/३ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:)
अध्ययन [४], मूलं [.] / [गाथा-], नियुक्ति : [१२७१...] भाष्यं [२०४...],
प्रत
सूत्रांक
भिचारेऽज्ञातज्ञापनार्थ च शास्त्रे विशेषणाभिधानमनुज्ञातमेव पूर्वमुनिभिरित्यलं विस्तरेणेति गाथार्थः ॥ १॥ साम्प्रतं ध्यानलक्षणप्रतिपादनायाऽऽह
विरमजायसाणं तं माणं जं चलं तवं चित्तं । तं होज भावणा या अणुपेहा या माहब चिंता ॥२॥ व्याख्या-'यदि'त्युदेशः स्थिर-निश्चलम् अध्यवसानं-मन एकाग्रतालम्बनमित्यर्थः, 'तदिति निर्देशे, 'ध्यान' प्रागनिरूपितशब्दार्थ, ततश्चैतदुक्तं भवति यत् स्थिरमध्यवसानं तयानमभिधीयते, 'यञ्चल मिति यत्पुनरनवस्थित तचित्त, तशीघतखिधा भवतीति दर्शयति-तनवेद्भावना वेति तच्चित्तं भवेद्भावना, भाव्यत इति भावना ध्याना
भ्यासक्रियेत्यर्थः, या विभाषायाम्, 'अनुप्रेक्षा वेति' अनु-पश्चाभावे प्रेक्षणं प्रेक्षा, सा च स्मृतिध्यानाद् भ्रष्टस्य चित्तचेष्टेहास्यर्थः, वा पूर्ववत् 'अथवा चिन्ते ' ति अथवाशब्दः प्रकारान्तरप्रदर्शनार्थः चिन्तेति या खलूक्तप्रकारद्वयरहिता चिन्ता|मनेश्वष्टा सा चिन्तेति गाथार्थः॥२॥ इत्थं ध्यानलक्षणमोघतोऽभिधायाधुना ध्यानमेव कालस्वामिभ्यां निरूपयन्नाह
तोमुत्तमे चित्तावस्थाणमेगवधूमि । छतमत्थाणं गाणं जोगनिरोहो जिणाणं तु ॥ ३॥ ... व्याख्या-इह मुहूर्त:-सप्तसप्ततिलवप्रमाणः कालविशेषो भण्यते, उक्तं च-कालो परमनिरुद्धो अविभज्जो तंतु जाण समयं तु । समया य असंखेजा भवंति उसासनीसासा ॥ १॥ हहस्त अणवगलस्स, णिरुवकिट्ठस्स जंतुणो । एगे
दीप अनुक्रम
[२१..]
कालः परमनिस्बोअविभाज्यसामेव जानीहि समयं तु । समयावासंख्यया भवत इच्छासनिःश्वासी ॥॥ हृष्टस्यानवकारस्य निरूपक्लिष्टस्य जन्तोः । एक
पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधित: मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र-[४०] मूलसूत्र-[१] आवश्यक मूलं एवं हरिभद्रसूरि-रचिता वृत्ति:
~302