________________
आगम (४०)
[भाग-३०] "आवश्यक"- मूलसूत्र-१/३ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:)
अध्ययन [४], मूलं [१...] / [गाथा-], नियुक्ति: [१२४६], भाष्यं [२०४...],
प्रत
द्रीया
सूत्रांक
आवश्यक-उपस्थाप्यत इति गाथार्थः ॥ १२४६ ॥ अयं च विशेषः-आचेलुक्कोद्देसिय सिज्जातररायपिंडकिइकम्मे । वयजिपडिक्कमणेप्रतिक्रमहारिभ- मासं पज्जोसवणकप्पे ॥ १॥ एतद्गाथानुसारतोऽवसेयः, इयं च सामायिके व्याख्यातैवेति गतं प्रासनिकम् , अधुनाणाप्रतिक यदुक्तं 'सप्रतिक्रमणो धर्म' इत्यादि, तत्प्रतिक्रमणं देवसिकादिभेदेन निरूपयन्नाह
मणसंख्या ॥५६॥
पडिकमणं देसिय राइयं च इत्तरियमावकहियं च । पक्खियचाउम्मासिय संवच्छर उत्तिमढे य ॥ १२४७॥
व्याख्या-'प्रतिक्रमण प्राग्निरूपितशब्दार्थ, 'देवसिक' दिवसनिवृत्त 'रात्रिक' रजनिनिवृत्तम् , इत्वरं तु-अल्पकालिक देवसिकायेव 'यावत्कथिक' यावज्जीविक व्रतादिलक्षणं 'पाक्षिक' पक्षातिचारनिवृत्तम् , आह-देवसिकेनैव शोधिते सत्यास्मनि पाक्षिकादि किमर्थम् !, उच्यते, गृहदृष्टान्तोऽत्र-'जह गेहं पइदियहंपि सोहियं तहवि पक्ससंधीए । सोहिजइ सवि
सेसं एवं इहयंपि णायचं ॥१॥' एवं चातुर्मासिकं सांवत्सरिकम् , एतानि हि प्रतीतान्येच, 'उत्तमार्थे च' भक्तप्रत्याख्याने ४ प्रतिक्रमणं भवति, निवृत्तिरूपत्वात्तस्येति गाथासमुदायार्थः ॥ १२४७ ॥ साम्प्रतं यावत्कथिकं प्रतिक्रमणमुपदर्शयन्नाह
पंच य महत्वयाई राईण्डाइ चाउजामो य । भत्तपरिणा य तहा दुहंपि य आवकहियाई ॥१२४८॥ व्याख्या-पश्च महाव्रतानि-प्राणातिपातादिनिवृत्तिलक्षणानि 'राईछडाई ति उपलक्षणत्वाद् रात्रिभोजननिवृत्तिष-11॥१५॥ छानि पुरिमपश्चिमतीर्थकरयोस्तीर्थ इति, 'चातुर्यामश्च' निवृत्तिधर्म एव भक्तपरिज्ञा च तथा, चशब्दादिगिनीमरणादि
आचेलक्यमौदेशिक शय्यातरराजपिण्कृतिकर्माणि । प्रतानि ज्येष्ठः प्रतिक्रमणं मासः पर्युषणाकपः ॥ 1 ॥ ३ यथा गृहं प्रतिदिवसमपि शोधित तथापि पक्षसन्धौ । शोभ्यते सविशेषमेपमिहापि शासम्यम् ॥ १॥
दीप
अनुक्रम [१०..]
4.2%
पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधित: मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र-[४०] मूलसूत्र-[१] आवश्यक मूलं एवं हरिभद्रसूरि-रचिता वृत्ति: 'प्रतिक्रमण'स्य दैवसिक आदि षड्भेदाः, प्रतिक्रमण-करणस्य कारणानि
~263
