________________
૧૨.
પ્રભુનું દર્શન કરનારમાં મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન ઉચા પ્રકારનું જોઇએ; તે પણ ઉચા પ્રકારનું ન હોય તો ભાષા જ્ઞાન અને અર્થજ્ઞાન તો અવશ્ય જોઇએ. ભાષા વગર પ્રભુના ગુણો વર્ણવી શકાય નહિ, અને અર્થસાન વગર પ્રભુનાં સ્તુતિગાન, સ્તવનોમાં શું રહસ્ય છે તે સમજી શકાય નહિ; કારણ કે સમજ્યા વગર જો ખોલવું કે સાંભળવું હોય તો એક સારૂં ગ્રામોફોન કે ોનોગ્રાફ દહેરાસરમાં રાખવાથી કામ સરે તેમ છે. જોકે ોનોગ્રાફમાં ઉતારેલાં ભક્તિરસપૂર્ણ સ્તવનો આદિમાં પણ ભાષા અને અર્થના જાણુ ઉત્તમ પુરૂષો લીન થઈ શકે છે; તો ભાષા–અર્થજ્ઞાન અવશ્યનું છે. ભાષા તથા અર્થનું જ્ઞાન મતિ તથા શ્રુતજ્ઞાનમાં સમાવેશ પામે છે. શ્રુતજ્ઞાનથી શ્રી પ્રભુનાં ગુણો—તેમની પૂજા—પૂજાવિધિ-ભાવપૂજા આદિનું જ્ઞાન થાય છે તે પણ ખાસ જરૂરનું છે.
દર્શન કરનારમાં જ્ઞાન કેટલું જોઈએ ?
આપણામાં મતિ અને શ્રુતજ્ઞાન છે? જ્ઞાન માટે શ્રાવકો ઘણા ભાગે હમેશાં વ્યાખ્યાનોમાં જઈ સાંભળે છે, પરંતુ કેટલાક શ્રાવકોને કેમ જાણે અદત્તાદાનનો દોષ લાગતો હોય તેમ સાંભળેલું વ્યાખ્યાનમાંજ મૂકીને ઘેર આવે; વગેરે થોડું શોચનીય છે ?
-
આપણે યથાપ્રકારે ચર્મચક્ષુથી અશુભ કર્મના ઉદયે સાક્ષાત્ દેવનાં દર્શન કરવા અસમર્થ છીએ, તો પછી અંતર્ચક્ષુથી થતા દર્શનની ક્યાં વાત કરવી?! છતાં આ સ્થિતિ પુરૂષાર્થ-વીર્યનો ઉપયોગ કરવાથી ઘણી સુધારી શકીએ તેમ છીએ. હાલ આપણે નિર્બળ-શક્તિહીન પ્રા તરીકે લેખાઇએ છીએ—જે વીર પ્રભુએ એક ચરણના અંગુઠડાથી મેરૂપર્વતને કંપાવ્યો હતો તેના પુત્ર આપણે આત્મશૌર્યવગરના હોઇએ તે ઓછું શરમાવનારૂં છે? આગળના શ્રાવકો સાથે આપણને સરખાવતાં તરતજ જણાઈ આવે છે કે તેમનો આચાર પરમ શુદ્ધ હતો. સદ્ગુણો અને વીરત્વની મુદ્રાથી તેઓ અંકિત હતા, ન્યાયી અને પરાક્રમી હતા. આપણે હવે જો ચેતીએ તો તેમના જેવા કાં ન થઈ શકીએ ? જે કોમનો ધર્મજ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રરૂપ છે તેમાં વિદ્વાનો કે જે હાલમાં હોય તો ગણ્યાગાંધ્યાજ છે તેનો મોટો જથ્થો માં ન
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com