________________
t
* શ્રી બ્રહાચારીજી : સંશાધન-દષ્ટિ હશે તે જે શાસ્ત્રોમાં સત્ય હશે તે ટકી રહેશે !
પૂ. નેમિમુનિ : “એકલાં શાસ્ત્ર વડે ધર્મને નિર્ણય કરવા જતાં ધર્મહાનિ થશે. એટલે દ્રવ્યક્ષેત્ર કાળભાવનો સુમેળ સાધીને નિર્ણય કરવું જોઈએ. નહીં તો શસ્ત્રને પણ શસ્ત્ર બની જતાં વાર નહીં લાગે.
ઉત્તરાધ્યયન જૈન સૂત્રમાં કહ્યું છે કે શસ્ત્રને ઊંધું પકડવામાં આવે તે તે પકડનારને મારી શકે છે. મતલબ કે શાસ્ત્ર જે યોગ્ય રીતે ન જોવાય તે ધર્મ હાનિકારક નીવડે છે.
એક રીતે કહીએ તે શાસ્ત્ર બે પ્રકારનાં છે –(૧) અલૌકિક (૨) લૌકિક : ગણિત વિજ્ઞાન વ. શાસ્ત્રો વહેવારમાં બેઠવાયેલાં છે તે લૌકિક છે પણ ધર્મ શાસ્ત્ર અલૌકિક છે. તે છતાં અલૌકિકનું દ્રવ્યક્ષેત્ર કાળ ભાવના વિવેક સાથે સંશોધન કરી શકાય છે, તે લૌકિકને ફેરવાય તેમાં નવાઈ શી છે. જે શાસ્ત્રના અક્ષરો જ પકડીશું અને ભાવાર્થને નહીં પકડીએ તે અનર્થ જ થશે. એ રીતે આજે અનર્થ થવાથી જ ઝઘડા થયા છે.
ગાંધીજીને પંડિત કહેવા લાગ્યા : “અસ્પૃશ્યતાનું વિધાન ધર્મ શાસ્ત્રોમાં છે !”
ગાંધીજીએ સાફ કહ્યું: “હૃદયશાસ્ત્રથી જે વિરૂદ્ધ જતું હોય તે ધર્મશાસ્ત્ર હોઈ શકે નહીં!” અને ખરેખર એવા પંડિતો પણ નીકળ્યા કે જેમણે હદયશાસ્ત્રને અનુરૂપ ધર્મશાસ્ત્રોમાંથી અર્થ કાઢીને બતાવ્યો કે અસ્પૃશ્યતાને નિષેધ જ છે.
ટુંકમાં—“મા વીર જતુ વિષયુતિ ”—પ્રમાણે બધાં શા સાચાં ગણે પણ તેને આત્મલક્ષી અને સમાજલક્ષી અર્થ સાથે તાળે સાધનારૂં સંશોધન સતત કરતા રહે !”
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
