________________
૫૩
સાંભળવા ઘણા લેાકા આવે પણ તેમની શુદ્ધિ ન હોય તે તે કેવળ સાંભળીને ચાલ્યા જવાના. સંત તુકારામ અને એકનાથનુ મિલન થવાનું હતું. એટલે મોટા સમુદાય ભેગા થયા. પેલા એ જણાએ મુગી પારસી કરી કે આ લેાકેા તા તાલ તાશા જોવા ભેગા થયા છે; એમને જીવનની ફિન્સુરીની કંઈ પણ પડી નથી, એટલે બન્ને મૌન રહીને છુટા પડ્યા. લેાકેા કચવાયા પણ ત્યાં તત્ત્વજ્ઞાન માટે તેએ ભેગા નહાતા થયા. આજે ધમસ્યાનામાં વારતહેવારે જે વ્યાખ્યાના થાય છે તે પણ કંઈક આવા સ્વરૂપમાં છે. પરિણામે લેાકા સુધરતા નથી. માત્ર લેાકેાને ભેગા કરી દેવાથી કે કોઈ સંસ્થાના ભ્રૂણા સભ્યા બનાવી દેવા માત્રથી અનુબ ંધ થતા નથી. પણ તેમાં શુદ્ધિનું તત્ત્વ ઢાવું જોઇએ.
શુદ્ધિ એટલે પાપનો ક્ષય થાય; અને પુષ્ટિ એટલે પુણ્યને સંચય ( સંગઠન ) થાય; ત્યારે માનવું કે પાયે મડાયા છે, આમ જોશું ત્યારે સંખ્યા તરફ્ નહીં પણ તત્ત્વ તરફ જોવાશે. સંસ્કૃતિનું માપ સંખ્યા ઉપરથી નથી નીકળતુ. એટલે અનુબંધ માટે ત્રણ અંગે કલ્પ્યા છે. સમાજ હોય ત્યાં સમાજમાં જુદી જુદી જાતના લેાકેાને સ્વેચ્છાએ કે પરેચ્છાએ અંકુશમાં રાખવા માટે, વ્યવસ્થા માટે રાજ્ય જોઇએ; અને તે પણ સારૂ રાજ્ય હાવું જોઈએ. રાજ્ય હેાય એટલે તે કેવળ હિંસાથીજ કામ ન લે એ માટે વિચાર થયેા કે સામાજિક સંસ્થા ( જનસ ંગઠન અને જનસેવક સંગઠન ) જોઈ એ. તેમાંથી ચાર વર્ણીની આપણે ત્યાં ઉત્પત્તિ થઈ, આ ચાર વર્ણાનું રાજ્યશાસનમાં પ્રતિનિધિત્વ હતુ અને રાજ્ય તેમની સલાહ–સૂચના પ્રમાણે કામ કરતું હતું. આમ લાકસગઠન અને લેાકસેવક સ ંગઠન એ બન્ને પ્રેરક–પૂરકનું ( રાજ્ય સંગઠનના ) કામ કરતા હતા. આમ શુદ્ધિ અને પુષ્ટિની વાત થઈ કે ખરાખ તત્ત્વાને શુદ્ધ કરવાં અને સારાં તત્ત્વાની
પુષ્ટિ કરવી.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
