________________
૩૮
મુક્ત કર્યા અને રાજ્ય વિભિષણને સોંપ્યું. વાલીને હરાવી તેમણે સુગ્રીવને રાજ્ય સોંપ્યું. આમ રાજ્ય સંસ્થામાં થયેલ બગાડને તેમણે સુધાર્યો.
એવી રીતે દરેક અનુબંધકાર પિતાના સમયના સંગઠને અને સમાજમાં સુધારો કરે જ છે. શ્રીકૃષ્ણ નાનપણમાં વૈશ્ય સમાજને સુધાર્યો. ગોપાલકોને તેમણે સંગઠિત કર્યો અને એ રીતે તે વખતની આસુરી શકિતઓને નાશ કર્યો. સમાજ શુદ્ધિમાં સૌથી વધુ ફાળો આખ્યો હોય તે ભગવાન મહાવીર અને બુદ્ધ ભગવાને. તેમણે સાધકોની શ્રમણ સંસ્થા ઊભી કરી અને શ્રમણે પાસક સંધની પણ સ્થાપના કરી.
સારી સંસ્થાઓ ઊભી કરવાનું બીજું એક કારણ એ પણ છે કે સંસ્થાઓ ઊભી થાય એટલે સંસ્થાના સભ્યો વધે અને સાચાં મૂલ્યની પ્રતિષ્ઠા વધે અને સાથે જ સુસંસ્થા ખડી થતાં, નરસી સંસ્થાઓની શુદ્ધિ માટે ક્ષેત્ર ખુલ્લું થાય. (૩) વ્યક્તિ વિશેષ અને સંસ્થાએ
એને અર્થ એવો નથી કે સંસ્થા ઊભી થાય એટલે કોઈ વિશિષ્ઠ વ્યક્તિ હોય તેની સાથે અનુબંધ તોડી નાખ. વ્યક્તિ વિશેષ સાથે અનુસંધાન જાળવી રાખવું એ અનુબંધનું ત્રીજું પાસું છે. સામાન્ય માણસો કરતાં કેટલીક વ્યક્તિઓ ઉચ્ચ કક્ષાની હોય છે. તેઓ સ્વેચ્છાએ સહજ ભાવે બધાજ નિયમ અને વ્રતો પાળતાં હોય છે. સમાજની કક્ષા કરતાં તેમની કક્ષા ઊંચી હોય છે. આવી વિભૂતિઓ સંસ્થાના એકઠામાં રહી શકતી નથી. એવી વિભૂતિઓને અનુબંધ રહેવો જોઈએ જેથી તેમને લાભ સંસ્થાને, અને સંસ્થા દ્વારા સમાજને મળી શકશે. તીર્થ કરે તીર્થની સ્થાપના કરે છે, પણ કેવળીઓનો તે એ તીર્થોએ સંઘેએ લાભ લેવાનો જ રહે છે. એવી વ્યક્તિઓ પિતાને ઘેડ નહીં બેસવાના લીધે કદાચ સુસંસ્થામાં ન ગઠવાય તે પણ તેમની સાથે અનુબંધ રાખવો જોઈએ. ઉદાહરણ રૂપે રવિશંકર મહારાજની વાત લઈએ. સંત વિનોબાજીની તંત્ર મુકિતની વાત સાંભળી તેઓ ભા. ન.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
