________________
૨૩૬
સમજી લેવાનું છે કે જે વિશ્વવ્યાપક દષ્ટિએ કામ કરવું હશે તે તેમાં માત્ર રચનાત્મક કાર્યકરોની પ્રેરણાથી જ કામ ચાલવાનું નથી. તેને માટે અનુબંધ-પ્રક્રિયા, શુદ્ધિ અને વ્યાપક પ્રચારને માટે સર્વાગી દૃષ્ટિવાળા ક્રાંતિ પ્રિય સાધવર્ગની જરૂર રહેવાની. માત્ર કેટલાક સાધુઓમાં જે સંકુચિત દૃષ્ટિ છે તેને વ્યાપક બનાવવા ઘણું કરતાં પ્રેમ અને આદર જોઈશે. જૈન સાધુઓ પાસે તપ-ત્યાગની સારી એવી મૂડી છે. વૈદિક સન્યાસીઓ પાસે જ્ઞાન-ગની સંપત્તિ છે. ઈસાઈ પાદરીઓ પાસે સેવાકર્તવ્યની ભવ્ય કારકિદી છે. આ બધા મળે અને સંકુચિત ક્ષેત્ર છોડીને દષ્ટિ સર્વાગી અને વિશાળ બનાવે. તેમની આધ્યાત્મિકતાને પણ વ્યાપક બનાવે છે તે મહત્વના પ્રેરક બળ બની શકે. તેમની પ્રેરણ પામીને તેમના માધ્યમ રૂપે લેકસેવક પણ નૈતિક પ્રેરક બની લોકસંગઠનમાં ધમ–નીતિને પ્રવેશ કરાવે તે રાજ્ય સંગઠન ઉપર અંકુશ આવે તેમ જ તેને પ્રેરણા આપવાનું અને શુદ્ધિનું કામ પણ થઈ શકે. સર્વોદય વિચાર પ્રેરકો આજે જે લાચારી અનુભવે છે તેનું કારણ છે, તેઓ સાધુ-સંતોની ઉપેક્ષા કરે છે અને અનુબંધ વિચારધારાને માનતા નથી. જે ત્રણેય સંગઠનો ભેગા થઇ જાય તે રાજયશાસન ઉપર પણ ધર્મ-નીતિને અંકુશ આવે અને એ વિભાગ પણ સુધરી જાય.
આજે વિશ્વમાં રાજકારણ વધુ જોર કરી રહ્યું છે. તેમ તેમ સાધુસંસ્થા અને લેકસેવકોનું કાર્ય પણ આકરૂં અને કઠણ થઈ રહ્યું છે. એ બન્ને પ્રેરક સંગઠનોએ મળીને લોકસંગઠનો દ્વારા રાજ્ય સંગઠન ઉપર અંકુશ મૂકાવી લોકલક્ષી રાજ્ય બનાવવાનું ભગીરથ પુરુષાર્થ કરવું પડશે. એક રીતે નીતિ અને ધર્મ સત્તા અને શાસન ઉપર અંકુશ આણવો પડશે. તેમ નહીં થાય તે વિશ્વ વિનાશની તરફ આગળ વધશે.
મેળ-મેલાપ કરવા માટે વિશ્વશાંતિને લક્ષમાં રાખી થોડેક પિતાને ત્યાગ પણ જરૂરી છે. કેનેડી-કુચેવને મેળ કેમ મળતો નથી ? વિશ્વશાંતિમાં શા માટે અંતરાયો ઊભા છે? કારણ કે દરેકે પોતાની બેટી મહત્તા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
