________________
અનુબંધકાર એટલે ધમસારથી :
જૈન સૂત્ર સ્થાનાંગમાં અનુબંધકારને ધર્મસારથી તરીકે ગણાળે છે. “ઘ સારી” શબ્દને અર્થ કરતાં ભાષ્યકાર કહે છે કે –
" धर्मस्य स्वपरापेक्षया सम्यक् प्रवर्तन-पालन-दमन योगत
सारथित्वम्"
–એટલે કે અનુબંધકારને ધર્મસારથી એટલા માટે કહેવામાં આવ્યો છે કે તે સ્વ અને પર બન્નેની અપેક્ષાએ ધર્મની સાચી પ્રવૃત્તિ કરે છે, કરાવે છે. પોતે ધર્મનું પાલન બરાબર કરે છે, બીજાને ધર્મપાલન કરાવે છે, ધર્મરથને બરાબર ચલાવે છે. ધમરથના ઘેડા બરાબર ન ચાલે તે તેનું દમન પણ કરે છે; રેકે પણ છે.
આવા ધર્મરથના સારથી (અનુબંધકાર)ની જવાબદારી ઘણી મોટી છે. જે તે રથને આગળ રાખે અને ઘોડાને પાછળ જોડે તો તે રથ ચાલવાનું નથી. એવી જ રીતે સમાજરથને દોરનાર ધર્મસારથી જે સાધુપુરુષો છે. જો તેઓ માર્ગદર્શન આપવામાં ભૂલ કરે અથવા બરાબર ન આપે તો ભયંકર નુકશાન થઈ જાય. ધર્મસારથીએ સર્વ પ્રથમ તો એ જોવું જોઈએ કે ધર્મરથ બરાબર છે કે નહીં ? પછી જ તેણે બેસવું જોઈએ જેથી રથ બરાબર ચાલી શકે. અનુબંધકારની મોટી જવાબદારી
અનુબંધકારની એક મોટી જવાબદારી રહેલી છે તેની નાની ભૂલ પણ ક્ષમ્ય નથી. સર્વાગી ક્રાંતિકાર તરીકે ભગવાન ઋષભદેવે બળદ અનાજ ન ખાય તે માટે મોઢા ઉપર સીકું બાંધવાનું સૂચવ્યું પણ પાછું ખેલવાનું ન સૂચવ્યું. તેમની આ એક નાની ભૂલ થઈ પણ તેમને એ ભૂલની ભરપાઈ બાર મહિનાના વર્ષીતપ દ્વારા કરવી પડી. કોઈ એમ કહેશે કે બળદ ચલાવનારા હતા તો શું તેમનામાં એટલો વિચાર ન હતો કે તેઓ કામ પૂરું થયા પછી સીકું ન
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
