________________
૧૬૧
જોઈએ કે ઈસાઈ અથવા મુસલમાનેને એમ ન લાગે કે અમે જુદા છીએ. એક બાઈ કે ભાઈ જૈન થાય એટલે તે માંસાહાર છોડે, સત્ય અહિંસા પાળે. વ્યાપક અર્થમાં એ બરાબર છે પણ ક્રિયાકાંડે જ પાળે એવું ન હોવું જોઈએ. એમાંથી વિષમતા ઊભી થાય છે. ઇતિહાસમાં ઘણું એવા દાખલા મળે છે કે સાસુ જેન હય, વહુ વૈષ્ણવ હેય. સાસુ-વહુના ઝઘડા પણ થયા હશે. છતાં કોઈએ એમ નથી કહ્યું કે તમે જૈન થઈ જાવ કે તમે વૈષ્ણવ થઈ જાવ! જેને જે શાંતિકર લાગે તે પાળે. પરસ્પરમાંથી ગુણગ્રાહી થતાં શીખવું જોઈએ. હેમચંદ્રાચાર્ય સાચા જૈન હતા તેમ જ સાચી રીતે શૈવ હતા. જ્યારે માણસ ખરા શબ્દોમાં સારો માણસ બને છે ત્યારે તે બધાને થઈ જાય છે. વિશ્વમાનવ બની જાય છે.
ગામડામાં હજુ ભેદભાવો છે, પણ ત્યાં આવાં વિશ્વમાનવ નિર્માણ કરવાની સામગ્રી પડી છે. ત્યાંના ભેદભાવો તેડવા માટે નવી નેતાગીરી ઊભી કરવી પડશે. તે માટે ગ્રામસંગઠને આગળ “નૈતિક” શબ્દ મુકવામાં આવ્યો છે. જેથી નાતના જાતના કે ધર્મના ભેદભાવ નડતરરૂપ ન બને. નીતિનિયમે ગમે તેવા કરી શકાય છે પણ તેમાં ઉદાર બનવું જોઈએ. જેને જે ધર્મ પાળ હોય તે પાળે; એવી છૂટ રહેવી જોઈએ. એનાથી વર્ગભેદો અને ધર્મભેદોને દૂર કરવામાં સરળતા થશે.
લોકોમાં જાગૃતિ આણવાની છે, પણ તે નૈતિક રીતે અને લોકશાહી ઢબે. આજે આફ્રિકામાં કે બીજે પ્રજામાં જે જાગૃતિ આવી છે; તે સાચે માર્ગે આવે તેની કાળજી રાખવી જરૂરી છે. એમ ન થાય તે લોકશાહી તૂટશે અને પક્ષાપક્ષીવાળી સરમુખત્યારશાહી કે લશ્કરી સરમુખત્યારશાહી આવશે અથવા લોકોને આપસમાં અથડાવી તેમનાં લોહી વહેતાં થશે.
એટલે જ આપણે જનતાને વિચાર કર્યો તેમ જનતાનાં સંગઠનેને વિચાર કરવો જોઈએ. સંસ્થા ( સંગઠન) સિવાય પ્રજાકીય ઘડતર
૧૧
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
