________________
કેસને ઇતિહાસ:
સર્વ પ્રથમ તેને ઈતિહાસ જોઈએ. તેની સ્થાપના ૧૮૮૫ માં કેટલાક અંગ્રેજી અને હિંદી શિક્ષિત સજજનેના હાથે દેશમાં શાંતિ સ્થપાય તે નિમિત્તે થઈ મિસ્ટર હ્યુમન તેના સંસ્થાપક તરીકે માનવામાં આવે છે અને આ સજન અંગ્રેજ હતા. " સન ૧૮૫૭માં બળવો થયો તે પહેલાંના કેટલાંક રાજકીય બનાવો એ કોંગ્રેસની સ્થાપના પાછળની ભૂમિકા હતી. બળ નિષ્ફળ ગયો એનું કારણ અહીંને મેગલ અને મરાઠા રાજ્યો વચ્ચે પરસ્પરને ઠેષ હતો અને ભારત નાના નાના રાજ્યો વચ્ચે વહેચાયું હતું. ૧૮૫૭ માં બળવો દબાઈ ગયા બાદ ભારતના ઈતિહાસ માટે ઉલ્લેખનીય બે બાબતો થઈ ( ૧ ) હિંદ પહેલી વાર, અશક પછી એક અખંડ ગુલામ રાષ્ટ્ર તરીકે બ્રિટીશ શાસન નીચે આવ્યું (૨) લોકોમાં પરતંત્રતા ન જોઈએ, પણ સ્વતંત્રતા જોઈએ તે ભાવના આવી. ગુલામ રાષ્ટ્ર તરીકે અંગ્રેજોએ પરોક્ષ રીતે ભારતને અખંડ ભારતની કલ્પના આપી; આ એક સુંદર તત્વ આવ્યું. પણ સ્વતંત્રતા મેળવવી કઈ રીતે ? આ દિશમાં ભારતીય લોકો પાછા હિંસાને રસ્તે ન વળે તે માટે દેશની શાંતિના નામે જે પ્રયાસો થયા તેની પ્રશ્ચાદભૂમિકા સાથે મેંગ્રેસને જન્મ થશે. સામાન્ય રીતે સ્વતંત્રતા અંગે લોકોની જે પ્રબળ ભાવના હતો તે પણ એક યા બીજી રીતે કોંગ્રેસમાં પડઘા રૂપે પડવા લાગી.
સ્વતંત્રતા મેળવવા માટે બે રસ્તાઓ હતા. એક તો હિ સાને, ઉપદ્રવનો હતો જેને ન તો સરકાર પસંદ કરતી હતી કે ન તો લોકોને એક વિશાળ સમુદાય. બીજો રસ્તો હતો શાંતિ-અહિંસાની રીતે જવાન..! કેગ્રેસનો ઈતિહાસ જોતાં, તેણે પ્રારંભથી જ શાંતિ અને અહિંસાની રીને લોકકલ્યાણ તરફ જવાનું નક્કી કર્યું હતું તે જણાયા વગર નહીં રહે. અંગ્રેજોએ ભારતને ગુલામ બનાવ્યા છતાં જેમાં ભારતની અખંડ. એકતાના સ્વપ્નને સાકાર કરવામાં પક્ષ રીતે મદદ કરી, તેવી જ રીતે પ્રારંભમાં શાંતિ અને અહિંસાની વાતે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
