Suvas 1942 05 Pustak 05 Ank 01

SR No.: 034637
Original Sutra Author: N/A
Author: Suvas Karyalay
Publisher: Suvas Karyalay
Publication Year: 1940
Total Pages: 36
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Suvas, & India
File Size: 3 MB

Page 9

શકારિ વિક્રમાદિત્ય : ૫ ધ્ધ સાહિત્યની બાહ્ય શાખાઓ ગણી શકાય એવી પ્રાચીન કૃતિઓમાં વિક્રમનું ચરિત્ર ઓછા-વધતા પ્રમાણમાં મળી તે આવે જ છે
ધ્ધ કવિ ગુણાઢય શાલિવાહનની રાજસભાને મહાકવિ હતું. તેણે વત્સ પતિ ઉદયનના પુત્ર નરવાહનદાને મુખ્ય પાત્ર તરીકે ગૂંથીને પૈશાચિક ભાષામાં “બૃહત્કથા' નામે એક વિસ્તૃત ગ્રન્થ રચેલે. તેમાં વિક્રમનું વિસ્તૃત ચરિત્ર આલેખાયેલું. તે ગ્રન્થ પાછળથી સળગી ગયેલે જણાય છે. પણ કવિવર દંડીકૃત કાવ્યાદર્શ,” બાણુભઠ્ઠ કૃત “શ્રી હર્ષચરિત્ર, અને શ્રી જિનદાસગણિ મહત્તર કૃત “વિશેષનિશીથ ચૂર્ણિ” સમા અતિ પ્રાચીન ગ્રન્થમાં તે કથાના ઉલ્લેખ મળી આવે છે અને અગ્યારમી સદીમાં તે કથાના સારરૂપે લેમેન્દ્ર રચેલી
બૃહત્કથામંજરી અને સોમદેવે રચેલ બૃહત્કથાસારસંગ્રહ” આજે પણ મળી આવે છે, અને તે ગ્રન્થમાં મહાન વિક્રમાદિત્યનું વિસ્તૃત ચરિત્ર પણ મળી આવે છે.
' ઈ. સ. ૬૩૦ માં હિંદની યાત્રાએ આવેલા ચીનના શ્રધ્ધ પ્રવાસી હ્યુએસંગે માળવામાં વિક્રમાદિત્યના જીવનચરિત્રની સ્મૃતિઓની નોંધ લખતાં તેને બુદ્ધ-નિર્વાણની દશમી સદીમાં થઈ ગયેલા મહાન વિજેતાને અદિતીય દાનેશ્વરી નૃપતિ તરીકે ઓળખાવેલ છે. કેટલાક વિદ્વાનોએ પોતે ગોઠવેલી બોધ કાલગણનાનુસાર બુધ-નિર્વાણની દશમી સદી એટલે ઈ. સ. ની પાંચમી સદી ગણી લીધી અને હ્યુએનંગ પણ ચન્દ્રગુપ્તને જ વિક્રમાદિત્ય તરીકે ઓળખાવે છે એ મત દર્શાવ્યો. પણ ચીનની પ્રત્યેક સાહિત્ય-કૃતિઓમાં, શાસ્ત્રોમાં અને પરંપરાગત પંચાંગમાં બુદ્ધ નિર્વાણ ઈ. સ. પૂર્વે ૯૪૯માં માનવામાં આવેલ છે.૧૩ હ્યુએન્સગે સ્વાભાવિક રીતે જ એ મતને અનુસરીને પિતાની નોંધ લખી હેય. એ મત માન્ય કરતાં જ ચીની બૈધ પ્રવાસીને મને પણ વિક્રમાદિત્ય ઇ. સ. પૂર્વે પહેલી સદીમાં થઈ ગયેલ હોવાનું કરે છે.
બૌદ્ધ ધર્માવલંબી નેપાળની રાજવંશાવલીમાં વિક્રમ, શાલિવાહન અને ભેજ અંગે વિસ્તૃત ને મળી આવે છે. તેમાં જણાવ્યા પ્રમાણે દ્વાપર યુગની પૂર્ણાહુતિના સમયે નેપાળમાં મહાદાને શ્વરી વિક્રમાદિત્ય રાજા રાજ્ય કરતે હતે. બત્રીસ પૂતળીની વાર્તામાં થાયલા પ્રસંગે તેના જીવનને આભારી છે. તે વિક્રમે મરતી વેળા પ્રતિજ્ઞા કરેલી કે પિતે હવે પછી ભારતની મુકિતને માટે અવંતીમાં અવતરશે. તે પ્રતિજ્ઞાનુસાર ત્રણ હજાર વર્ષ વીતી ગયા પછી અવંતીમાં વિક્રમાદિત્ય જન્મે. તેણે શોને હરાવી પ્રજાને મુકત બનાવી ને પિતાનો સંવત્સર પ્રવર્તાવ્યો. સમય જતાં તેણે નેપાળ પર આક્રમણ કર્યું ને ત્યાંના નૃપતિ અંશુવર્મા પર વિજય મેળવ્યો અને નેપાળમાં પણ પિતાનો સંવત્સર પ્રચલિત કર્યો.”
પ્રાચીન કાળમાં અવશેના ભારતીય નિવાસથાન સમા કારમીરની સર્વશ્રેષ્ઠ ઐતિહાસિક કૃતિ “રાજતરંગિણુ” માં સ્વેચ્છ–વિજેતાને સંહારક ભારતીય સમ્રાટ વિક્રમાદિત્યે કાશ્મીરમાં પિતાના સૂબા મંત્રીગુપ્તને અધિકાર સેપેલ હોવા અંગેનો ઉલ્લેખ મળી આવે છે.
| વિક્રમાદિત્યને પિતાનો શિલાલેખ કે “વિક્રમ” નામથી અંકિત થયેલ સિકકો હજી લગી મળી
૧૧ ગુણાઢય શાલિવાહનને સમકાલિક હોઈને દેખીતી રીતે જ શાલિવાહનને સમય એજ એને સમય હેય. ને શાલિવાહનને સમચ મેડામાં મોડે ઈ. સ. ૭૮ છે. વિશેષ માટે જુઓ ઉપરની ફ.ને. ૫.
92 The Journal of the Bibar and Orissa Research Society. Vol. XIV. pt. II
13 Chinese Buddhists say that Buddha died in a year which corresponds to 949 B, C,
Buddhist China p.-29