________________
ર૭૪
પછી એક મેન્શિયસ નામને ચિંતક થયો. એણે શીખવ્યું કે સ્ત્રીઓને પિતાની જાત માટે કાંઈ પણ અધિકાર નથી. એ લેકેએ ત્રણ જણની પરાધીનતા સ્વીકારવી જોઈએ. લગ્ન પહેલાં માબાપની, લગ્ન પછી ધણીની અને વિધવા થયા પછી પોતાના પુત્રની. એણે રાજકારણમાં લોકસત્તા કરતાં રાજસત્તાને વધારે પસંદગી આપી તથા રાજ્યતંત્રની સુધારણ માટે રાજાની સંસ્કારિતા ઉપર ભાર મૂક્યો અને કહ્યું કે સામાજિક મુશ્કેલીઓ સરકારો બગડવાથી ઊભી થાય છે તેથી રાજકર્તાએ ચિંતકે હેવા જોઈએ અને ચિંતકે રાજા હેવા જોઈએ.
મેન્શિયસના આ શિક્ષણમાં પ્લેટના તરંગી સમાજવાદની છાયા હતી. તથા જે સવાલો આજે આપણી પાસે ઊકેલ માંગી રહ્યા છે તેવા સવાલોની મૂંઝવણ હતી. તે સમયના માલિક બનેલા રાજાઓએ મેન્શિયસને ત્યાગ કર્યો અને એની બંધિયાર વિચારસરણીને લીધે તે સમયના ઉદ્દામવાદીઓએ પણ એનો ત્યાગ કર્યો. એ અરસામાં, શુંશિંગ નામના એક બળવાખોરે મજૂર સરમુખત્યારીના નામમાં વિપ્લવને વાવટો ફરકાવ્યો તથા માંગણી કરી કે શ્રમજીવી લેકેજ સરકારી તંત્રના સરમુખત્યાર બનવા જોઈએ. મેન્શિયસે આ અવાજને તિરસ્કારી કાઢો તથા તેને બદલે સરકારી તંત્ર વિદ્વાનેના હાથમાં આવવું જોઈએ એમ કહ્યું એ સાથે સાથે એણે સમાજના ચાલતા શોષણને ધિક્કાર્યું. યુદ્ધને તિરસ્કાર કર્યો. કયુશિયસ પછી મેન્શિયસે લોકોના વિચાર પ્રવાહ પર કાબુ મેળવ્યો. ઠેઠ ૧૯૧૧ સુધી ચીનના લોકોએ મેન્શિયસની પૂજા કરી.
મેન્શિયસના ચિંતને અનેક સવાલો ઉભા કર્યા હતા. જે એના પછીના વિચારકે જોરશોરથી પૂછતા હતા. માણસ શું સ્વભાવથી જ સારે કે નરસ થઈ શકે છે? સમાજના અનિષ્ઠાને માટે શું માણસને સ્વભાવ જવાબદાર છે? શિક્ષણથી ગુન્હાઓ ઓછા થઈ શકે તથા સણુણો વધી શકે તે શું શક્ય છે? ચિંતકે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
