________________
૨૬૯
કારણ કે તે બુદ્ધિમાન અને જ્ઞાની નહતા પણ સાદા અને અભણ હતા. લોકો પાસે જ્ઞાન આવે છે ત્યારે સરકારને પણ તેમના પર રાજ્ય કરવાની મુશ્કેલી નડે છે. બુદ્ધિમાન માણસ રાજ્યને ભયરૂપ છે, કારણ કે તે નવા કાયદાઓ અને નવા નિયમોની ભાષામાં વિચાર કરતે હોય છે અને કારણ કે તે ભૂમિતિના નિયમ પ્રમાણે સમાજના નવા આકારે ઘડવાનો મિથ્યા પ્રયત્ન કરતો હોય છે.
લીએ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં રજૂ કરેલી આ વિચારણા પ્રતિક્રાંતિ અથવા પ્રચલિત સમાજઘટનાના શોષક પરિબળોને જાળવી રાખવાનો પ્રયત્ન છે. એ પ્રયત્ન કોઈપણ વ્યક્તિદ્વારા અજ્ઞાત રીતે થતું હોય તે પણ તે અજ્ઞાત હોવાથી એ ભયંકર કે સમાજના પ્રગતિશીલ પરિબળોને એ છે વિઘાતક અને દેહી નથી બનત. લીએ પિતાની વિચારસરણી પ્રમાણે અજ્ઞાન સાદા અને ભલા-ભોળા ખડતલ જીવનને તરંગી ખ્યાલ પણ ઘડી કાઢયો છે. એના આદર્શ મનુષ્ય કુદરતી જીવન જીવવાને તથા ઈચ્છાઓને નાશ કરી મનને શાંત કરવા માર્ગ લેવો જોઈએ તથા દુનિયાનાં બધાં પ્રલોભને છેડીને એકાંત વાસ કરવો જોઈએ. એવા આદર્શ મનુષ્યએ ડહાપણ મેળવવા માટે ચર્ચાથી નહિ પણ મૌનથી શરૂઆત કરવી જોઈએ. લી પછી લીના ઉદ્દેશોનો અભ્યાસ કરી કનફ્યુશિયસ નામને ચીનને એક સૌથી મહાન ચિંતક પાળ્યો. કનફયુશિયસ ચીની સંસ્કૃતિમાં નવા યુગનું નિર્માણ કરવાનો હતો, એણે લીને જોયો હતો તથા એના વિચારેને અભ્યાસ કર્યો હતો. લીના મરણ પછી એણે ચીની. પ્રજાને કહ્યું કે “પક્ષિઓ કેવી રીતે ઊડે છે. માછલીઓ કેમ તરે છે તથા પ્રાણીઓ કેવી રીતે દોડે છે તે હું જાણું છું. અને હું જાણું છું કે દેડનારાઓ માટે જાળ બિછાવી રાખેલી હોય છે. તરનારાઓ માટે ગલ ગોઠવી રાખેલા હોય છે તથા ઊડનારાં માટે. બાણ તાકી રહેલાં હોય છે.”
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
