________________
૨૪૫
ક્રિીમીનલ લૉ એમેન્ડમેન્ટ એકટ પસાર થયો તથા બંગાળના નવ નેતાઓને દેશનિકાલ કરવામાં આવ્યા. ૧૯૧૦માં પ્રેસ એકટ પસાર કરવામાં આવ્યો અને દેશનું વાણ-સ્વાતંત્ર્ય ઝડપાઈ ગયું.
હવે સરકાર હિંદને થોડા સુધાર આપવા માગતી હતી. અને સાથોસાથ હિંદીઓનું બળ તોડવા માગતી હતી. ૧૯૦૬ માં મિએ પ્રોત્સાહન આપી મુસ્લીમ લીગની સ્થાપના કરાવી. લીગના
ઉદ્દેશમાં મુસલમાનોની રાજભક્તિની ઘોષણા કરવામાં આવી. એ રીતે ભંગાણને ઉત્તેજના ભળી તથા મુસલમાનોની દેખાદેખીથી ૧૯૦૯ માં પંજાબમાં હિંદુસભાની સ્થાપના થઈ. આ રીતે હિંદુ અને મુસલમાન બંનેની તાકાત ઓછી થતી ગઈ. એ સાથે જ ૧૯૧૧ માં બંગભંગ રદ કરી દેવામાં આવ્યો. પણ હવે મુસલમાનોની આંખો ઊઘડતી હતી. અને તેમને પોતાના સામ્રાજ્યવાદી હિતોના રક્ષણ માટે રમકડાં બનાવતી સરકાર ઓળખાતી હતી. ૧૯૧૨ અને ૧૯૧૩ માં તુર્કીને યુરોપ સાથે યુદ્ધ થયું. એ યુદ્ધ બકન યુદ્ધ નામે ઓળખાય છે. એ યુદ્ધમાં બ્રિટિશ સરકાર તુક સામે હતી. હિંદના મુસ્લીમેની સહાનુભૂતિ તુક સાથે હતી. તુકને સરદાર મુસ્લીમોને ખલીફા ગણાતો હતો. હિંદના મુસ્લીમાએ તુર્કીને મદદ કરી તથા એ લોકે તુકના રાષ્ટ્રવાદી યુવકોના સંબંધમાં પણ આવ્યા. તેથી તેમને ખબર પડી ગઈ કે બ્રિટિશની પરદેશનીતિ ઇસ્લામની તાકાતને કમજોર કરવા માટે જ હતી. એ રીતે ભારતના મુસ્લીમ પણ અંગ્રેજોના વિરોધી બની ગયા. મુસ્લીમ લીગની નીતિ બદલાઈ ગઈ. અત્યાર સુધી મુસ્લીમ લીગે રાજકીય સુધારા માટે પ્રયત્ન નહોતો કર્યો, પણ ૧૯૧૩ માં લીગનો ઉદ્દેશ પણ મહાસભાની જેમ ઔપનિવેશિક સ્વરાજનો બન્યો. હિંદુ મુસ્લીમ એકતા સધાઈ તથા એ એકતામાં આડખીલી રૂ૫ બ્રિટિશ સરકારના ગેડીઆ જેવા આગાખાન સભાપતિના યુદથી અલગ થઈ ગયા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
