________________
૨૩૦
આવ્યા. એ સયેાગના સાધન તરીકે ઈન્દ્રિયગમ્ય જ્ઞાનને બંધ કરી ઈન્દ્રિયાતીત જ્ઞાન મેળવવા યૌગિક માનાં આ સાધના ચેગની વિચારસરણીમાં આલેખવામાં આવ્યાં છે.
એવું પહેલુ સાધન યમ છે. એ સાધન પ્રાપ્ત કરવું એટલે હિમા અને બ્રહ્મચર્યાંથી ઇચ્છાએ ઉપર કાબુ મેળવવા તથા ધાને ત્યાગ કરવા. બીજાં સાધન નિયમનું છે. તે
માં સ્વચ્છતા, સંતેષ, શુદ્ધિ, અભ્યાસ તથા ધર્મભાવના તા- ઉપદેશ કરવામાં આવ્યું છે. ત્રીજું સાધન આસન છે. મધના શરીરની બધી હીલચાલેને શાંત કરી શારીરિક ખ્રિસ્તા તથા નિશ્ચલતા કેળવવાને પ્રયત્ન કરવામાં આવે છે. ચેાથું સાધન પ્રાણાયામનુ છે. તેમાં મનને શાંત કરી પ્રાણનું નિયમન કવામાં આવે છે. પાંચમું સાધન પ્રત્યાહાર છે જે વડે નિશ્ચલ શરીરમાં સ્થિર થયેલા પ્રાણ વડે તથા શાંત પામેલા મનથી ઈન્દ્રિયાને તેના બધા વિષયે!માંથી ખેંચી લઈ એકાગ્ર કરવાની હોય છે. છઠ્ઠું સાધન ધારણા છે. એ સાધન વડે એકાગ્ર અનેલા મનને સત્ય વસ્તુના સ્વરૂપ તરફ પ્રેરવાનું હોય છે. ધારણા પછીની સ્થિતિ ધ્યાનની સ્થિતિ કહેવામાં આવે છે. એ સ્થિતિમાં ધ્યાનસ્ત યાગી ૐૐ નામન પવિત્ર અક્ષરને માનસિક ઉચ્ચાર કરે છે. આઠમું સાધન સમાધિ નામનું છે.
પાંચમું દર્શીન પૃ મિમાંસા દન છે. એ દર્શનના પ્રણેતા જૈમિની છે. એણે પૂર્વ મિમાંસામાં કપિલ અને કણાદની વિચારસરણીને વિરેધ કર્યો છે. જર્મન તત્ત્વચિન્તક કન્ટે રજી કરેલી વિચારસરણીને મળતી આવતી જૈમિનીની વિચારસરણી છે. જ મનીએ બતાવ્યું છે કે અધ્યાત્મવાદન! પ્રશ્નનું નિરાકરણ કરવાને મનુષ્યનું મન એ તદ્દન ભક્તિ વસ્તુ છે. મનુષ્યની બુદ્ધિ ઇચ્છાએથી પિિમત હૈાવાથી તે સત્યના વિજ્ઞાનનુ નિર્માણ કરી શકતી
ΟΥ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
