________________
૨૧૯ ડેકટરોને તાલીમ આપવા માટે, મુડદાઓને ચીરવાની જાહેર રીતે ઉપદેશ કર્યો છે. અત્યારે ગંભીર ગણાતાં ઓપરેશનનાં શિક્ષણ આપ્યાં છે. ગેરીસન કહે છે કે પ્રાચીન હિન્દના ઠેકટરે લોહીની નસે સિવાયના બધાં જ ગંભીર ઓપરેશન કરી શકતા હતા. હિંદના પ્રાચીનકાળમાં અંગછેદ કરવામાં આવતાં હતાં, અને અંગને જોડી આપવામાં આવતાં હતાં. પિટ ખોલવાનાં ઓપરેશન કરવામાં આવતાં હતાં અને લોહીની નસની ગાંઠ અને નાસૂર બેસાડવામાં પણ ઓપરેશન થતાં હતાં. સુશ્રુતે ઓપરેશનની પૂર્વ તૈયારીને વિશાળ પાયા પર નિયમો ઘડ્યાં છે. તે સમયે પાક લાવે એવાં જંતુઓનો નાશ કરી શસ્ત્રક્રિયા કરવાના ઉપાયોનું જ્ઞાન ધરાવવામાં આવતું હતું. ઓપરેશન કરવા માટે દર્દીને બેભાન બનાવવાના પદાર્થોના ઉપગ સુબ્રત અને ચરક કરતા હતા. એવા પદાર્થને સંમોહિની કહેતા હતા. તે સમયના વૈદકશાએ અગિયારસોવીશ દર્દોનાં વર્ણન કર્યા છે. એ દરદીની ચિકિત્સા અને નિદાન માટે જુદી જુદી ક્રિયાઓ વર્ણવી છે. તે સમયે લેહી અને પિશાબનાં પૃથક્કરણ કરી રોગ પારખવામાં આવતા હતા. તિબેટના વેદો પિશાબની પરીક્ષામાં બહુ પાવરધા મનાતા હતા. આ ઉપરાંત તે સમયનું વૈદક શાસ્ત્ર કુદતી ઉપચાર પણ ખૂબ સરસ જાણતું હતું. તેવા ઉપાયના આરોગ્ય ભુવનમાં બધું ધ્યાન, સ્નાન, ખોરાક, બસ્તી ક્રિયા, શ્વાસોચ્છાસ તથા મુત્રાશય દ્વારા આપવામાં આવતાં ઇજેકશન વગેરે પર રાખવામાં આવતું હતું. બળિયા ટાંકવાનું ભાન આવતાં યુરોપને ઈશ પછી અઢાર સૈકાઓ વહી ગયા. ભાન પ્રાચીન હિંદને ઈશુ પછી પાંચસો વર્ષ થયું હતું.
લોકમત વેદમાંથી પુરાણમાં અને ત્યારપછી રામાયણ મહાભારતમાં થઈને હિંદી સમાજના મધ્યકાળને અંત સુધી અને આજ સુધી. એક ચેકસ લોકમત જામી ગયેલ છે. એ હિંદનો લોકમત નો નથી. દરેકે દરેક દેશોમાં ભયાકૂળ જીવનસંજોગો લાલચ અને ભયની.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
