________________
૧૪૯
શરૂઆત દેખાઈ આવે છે તથા એમાં એવો ધ્વનિ માલુમ પડે છે કે એક જ વસ્તુમાંથી અથવા એકજ તત્વમાંથી આ વિવિધ પ્રકારની બધી વસ્તુઓ ઉત્પન્ન થવા પામી છે. પણ આ વેદકાળની લેકમાન્યતાથી હમેશાં આગળ દેડતી ઉપનિષની વિચારસરણી હતી.
શરૂઆતના વૈદિક કાળના ધાર્મિક જીવનમાં મૂર્તિઓ કે મંદિરે હતાં નહિ. જ્યારે જ્યારે યજ્ઞ કરવાની જરૂર પડતી ત્યારે વિદીઓ રચવામાં આવતી. પર્શિયાના સ્ત્રિયન ધર્મની જેમ અગ્નિને સળગાવવામાં આવતો તથા યજ્ઞનો એ પવિત્ર અગ્નિ બલિદાનને સ્વર્ગમાં પહોંચાડતો. જેમ પ્રાથમિક દશાથી શરૂ થતાં ધર્મને એકેએક સ્વરૂપમાં જ અગત્યનો ભાગ ભજવે છે તેમ આર્ય લોકોના ધર્મમાં પણ યજ્ઞો સૌથી વઘારે અગત્યના હતા. કુદરતના બનાવોથી બીધેલ માનવી જેમ ભયાકુલ થઈ યજ્ઞોમાં મનુષ્યોના બલિદાન આપે છે તેમ વેદકાળની શરૂઆતના મોમાં પણ મનુષ્યને હોમવામાં આવતાં. પણ પછીથી દેવદેવીઓને ખુશ કરવા માટે યજ્ઞોમાં મનુષ્યને શેકી નાખવાની પ્રથાનો અંત આવ્યો. જેમ બીજા દેશના દેવદેવીઓને તેમ આના દેવદેવીઓને પણ મનુષ્યના માંસને બદલે પ્રાણીઓનું માંસ વધારે પસંદ પડયું. પર્શિયામાં ગયેલા આર્યોની જેમ હિંદમાં આવેલાં આર્યોએ પણ પોતાના દુશ્મનોનો સંહાર કરી આનંદમાં આવી અશ્વમેધ યજ્ઞો કરવા માંડ્યા. રાજાઓના બ્રાહ્મણ યજ્ઞમાં હોમવાના ઘોડા પર એકસો આઠ લીટીઓ દોરતા અને એ લીટીએ લીટીએ ઘેડાના શરીરને કાપી નાખવામાં આવતું. પછી એ આર્યન ભયંકર યજ્ઞમાં ઘેડાને અંગેની આહુતિઓ આપવામાં આવતી. એ ઉપરાંત બીજા સામાન્ય યમાં સુધરતા જતા જીવન સંજોગોને લીધે પ્રાણીઓની આહુતિને બદલે ધીમે ધીમે સેમ રસ કે દહીં રેડવામાં આવતું. આ યજ્ઞ કરનાર બ્રાહ્મણની ફી અત્યારને વકીલો કરતાં પણ વધારે વ્યવસ્થિત અને સખત હતી. જેમ આજે વકીલોને આપવાની ફી જેની પાસે ન હોય તેને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
