________________
કાવ્ય દોષ.
उपमामां जातिअधिकता --यथा.
મુજ ઉરમાં ભ્રમ એવા, દિગ્ગજ જેવા જણાય તું રાજા; તુજ ઉર અવનિ સરખું, વર વિશાલ છે ક્ષત્રિતણી માજા. આમાં ઉપમા ઉપમેયની જાતિ અધિકતા હોવાથી જીપમામાં નાતિ ષિતા તોષ થયેા.
उपमामां प्रमाण अधिकता --यथा.
આ દ્વારાનાં દશના, સ્ફટિક અદ્રિનાં શિખર સર્દેશ શાલે; મેરૂ શ્રગ સમ મ્હોટા, ઉભય ઉરાજો જોઈ મન લેાલે. આમાં ઉપમા ઉપમેયમાં પ્રમાણની અધિકતા હાવાથી ૩૫મામાં મમાળ ષિજતા રોષ થયા.
असंभव अने असादृश्यथी उपमा -यथा. પ્રકાશ તુજ ખિ કેરા, ખળતા જળની ધાર સમેા ધારૂ'; અષ્ટઘટ સમ આંખા, નિરખી થાયે માહિત મત માર્
""
આહીં પૂર્વાર્ધમાં ઉપમાન “ ખળતા જળની ધાર અસભ’ વિત હાવાથી બસમવથી ઉપમા દ્વેષ થયા અને ઉત્તરા માં “ અ ઘ ઘટ ” ઉપમા અસાદૃશ્ય હાવાથી અસાદશ્યથી ૩૫મા રોષ થયા. भिन्नलिंग तथा भिन्न वचनथी उपमा -यथा.
૧૫૧
કલ્પલતા સમ તુજ પતિ, તુ તરૂણી છે સુરતના સરખી; દ્રગ ઇન્દીવર જેવું, નિત્ય નિહાળું હૃદય મહીં હરખી. આહીં પૂર્વા માં ઉપમા ઉપમેયના લિંગ જુદા હોવાથી મિત્ર હિંગથી ૩૫માતોષ થયો. અને ઉત્તરા માં ઉપમેય બહુ વચનને બદલે એક વચન હાવાથી મિત્ર વચનથી ઉપમા રોષ થયા.
उत्प्रेक्षामा अवाचकता--यथा.
મૂર્ત્તિમાન શ્ર ંગાર જ્યમ, સ્રીસઁગ કરે વિહાર; સુખદાયક શ્રાવણુ મહીં, ચાલ પ્રિયા કર પ્યાર.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
