________________
શબ્દસતિએ.
३ काकुविशेष व्यंग्य.
યથા.
ચમકી રહી છે ચપળા, ડરામણા ઘન ગાજે દિનરાત; શું કરવાને હમણા, પ્યારા ! કરવી પ્રયાણની વાત. આહીં પ્રયાણુની વાત હમણા ચલાવે નહિ એ વ્યંગ્ય છે. ४ वाक्यविशेष व्यंग्य.
યથા,
એક ટંકે મુજ હારે, પ્રથમ ખાસ રૂચિપૂર્વક ખેંચાતાં; હારવાળી હું છું પણુ, હવે હું ભણી દ્રગ નથિ દેખાતાં.
૧૦૩
આહીં પ્રથમ અને હવે એ વચનાથી કાઇ નાયિકા નાયકને કહે છે કે જ્યાંસુધી મારા હારમાં સખીનું પ્રતિબિમ્બ પડતુ હતું ત્યાંસુધી તમારી નજર હાર ભણી ખેંચાણી હતી. જો કે એ હાર મે હજી પણ પહેરેલા છે છતાં સખી નહી હોવાથી હવે તમે મારાભણી શા માટે જીએ ! એ વ્યંગ્ય પ્રકટ થાય છે.
वाच्यविशेष व्यंग्य.
યથા.
વિશ્વ બધુ જે વિધિને, વિષ્ણુધ કહે છે વિનાદભર વેણે; રાહુની રમણીના, કુચની રચના કરેલ છે એણે. આહીં રાહુને હાથ ન હેાવાથી તેની સ્ત્રીના કુચની રચના નિપ્રત્યેાજન છે, એથી વિધાતાની અજ્ઞતારૂપ વ્યંગ્ય પ્રકટ થાય છે. જ્યાં એક અથમાંથી બીજો અથ નીકળે એ વાચ્યવિશેષ કહેવાય. જેમકે વિષ્ણુધમાંથી અજ્ઞ એવા અર્થે નીકળ્યેા.
अन्यसन्निधिविशेषव्यंग्य.
યથા.
એક બાજુ ઉભેલ, જ્યાતિમય હરિને જોઇ; સાને ઉંચે સ્વરે, કહે છે કામિની કાઈ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
