________________
જૈનધર્મ અને એકતા અને વિચારેને વારસો ગુમાવ્યું છે. આગમિક સાહિત્ય છોડવા સાથે એના હાથમાંથી પંચાંગીના પ્રવાહને સાધવા અને પિષવાને સેનેરી અવસર જ ચાલ્યો ગયે.
એ તે એક અબાય સત્ય છે કે મધ્યકાળમાં કેટલીક . શતાબ્દિએ દરમ્યાન માનનીય દિગંબર ગંભીર વિદ્વાનોના ‘હાથથી રચાયેલ દાર્શનિક, તાર્કિક અને અન્ય પ્રકારનું વિવિધ
સાહિત્ય એવું છે કે તે માત્ર હરકેઈ જેનને જ નહિં પણ હરકે ભારતીય સાહિત્ય અને સંસ્કૃતિના અભ્યાસીને માન ઉત્પન્ન કરે તેવું છે.
તેમ છતાં એતિહાસિક દષ્ટિએ કબૂલ કરવું જોઈએ કે જે દિગંબર પરંપરાએ આગમિક અને પંચાંગી સાહિત્ય સાચવી, તેનું સંવર્ધન અને વ્યાખ્યાન કે વિવરણ પિતાની જ ઢબેં કર્યું હોત તે એ પરંપરાના ગંભીર વિદ્વાનોએ ભારતીય સાહિત્ય અને જૈન સાહિત્યને એક સન્માનવર્ધક ભેટ આપી હેત.
ખેર ! આ ઉપરથી એકંદરે ભારે અભિપ્રાય કેવળ અતિહાસિક ‘દષ્ટિએ પણ, એ બંધાય છે કે શાસ્ત્રોની બાબતમાં વીરપરંપરાનું જે કાંઈ પણ અખંડ પ્રતિનિધિત્વ આજે જોવા મળતું હોય તે તે. તાંબર પરંપરાને જ આભારી છે.
હું જ્યારે દિગંબર પરંપરાની પુષ્ટિ અને તેના સમન્વયની દૃષ્ટિએ પણ તાંબરીય પંચાંગી સાહિત્ય જોઉં છું ત્યારે મને ચખું લાગે છે કે એ સાહિત્યમાં દિગંબર પરંપરાને પોષક થાય એવી અખૂટ સામગ્રી છે.
• અમુક મુદ્દા પર મતભેદ થતાં તેને એકાંતિક આગ્રહનું રૂપ અપાતાં જે હાનિ દિગંબર પરંપરાને ઉઠાવવી પડી છે તેને ખ્યાલ એ પંચાંગી સાહિત્યને તટસ્થભાવે વાંચ્યા સિવાય આવી ન શકે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
