________________
ર૪૩
ભગા. ૨ પ્રકરણ ૧૧
પૂર્વે આ જીવે અનીવાર વ્યવહાર કર્યા છતાં આત્માર્થ થયે નહિ એમ શાસ્ત્રોમાં વાકયે છે. તે વાક્ય ગ્રહણ કરી સંડો વ્યવહાર ઉથાપનારા પોતે સમજ્યા એવું માને છે પણ શાસ્ત્રકારે તે તેવું કશું કહ્યું નથી.
જે વ્યવહાર પરમાર્થ હેતુમૂળ વ્યવહાર નથી અને માત્ર વ્યવહાર હેતુ વ્યવહાર છે તેના દુરાગ્રહને શાસ્ત્રકારે નિષે છે. જે વ્યવહારનું ફળ ચાર ગતિ થાય તે વ્યવહારને વ્યવહારહેતુ વ્યવહાર કહી શકાય, અથવા જે વ્યવહારથી આત્માની વિભાવદશા જવા એગ્ય ન થાય તે વ્યવહારને વ્યવહારહેતુ વ્યવહાર કહેવાય. એને શાસ્ત્રકારે નિષેધ કર્યો છે તે પણ એકાંતે નહિ, કેવળ દુરાગ્રહથી અથવા તેમાં જ મેક્ષમાર્ગ માનનારને એ નિષેધથી સાચા વ્યવહાર ઉપર લાવવા કર્યો છે.
અને પરમાર્થમૂળ હેતુ વ્યવહાર શમ, સંવેગ, નિર્વેદ, અનુકંપા, આસ્થા અથવા સદ્દગુરુ, સલ્ફાસ્ત્ર અને મન, વચન આદિ સમિતિ તથા ગુતિ તેને નિષેધ કર્યો નથી. અને તેને જે નિષેધ કરવા યોગ્ય હોય તે શાસ્ત્રો ઉપદેશીને બાકી શું સમજાવવા જેવું રહેતું હતું કે શું સાધને કરાવવાનું જણાવવું બાકી રહેતું હતું કે શાસ્ત્રો ઉપદેશ્યાં ? અર્થાત તેવા વ્યવહારથી પરમાર્થ પમાય છે અને અવશ્ય જીવે તે વ્યવહાર ગ્રહણ કરો કે જેથી પરમાર્થ પામશે એમ શાસ્ત્રોના આશય છે. શુષ્ક અધ્યાત્મી અથવા તેના પ્રસંગો તે આશય સમજ્યા વિના તે વ્યવહારને ઉથાપી પિતાને તથા પરને દુલભાધિપણું કરે છે–પત્રાંક ૪૨૨.
કલ્યાણ જે વાટે થાય છે તે વાટનાં મુખ્ય બે કારણું જોવામાં આવે છે. એક તે જે સંપ્રદાયમાં આત્માથે બધી અસંગપણાવાળી ક્રિયા હોય, અન્ય કોઈ પણ અર્થની ઇરછાએ ન હોય અને નિરંતર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
