________________
આ સમય દરમિયાન તેના મામા બાલંભા છોડીને મુંબઈ કમાવા ગયા હતા. તેથી શિવલાલે પણ હવે મુંબઈ જઈ કામધંધે લાગી જવાનો વિચાર કયા. તેણે મામાને પત્ર લખ્યો. મામાએ હકારમાં જવાબ આપ્યો તેથી તેને આનંદ થયો. શિવલાલને કાકા-દાદા (નાના) તથા માતાની રજા ન મળી, કેમકે તેર વર્ષની નાની ઉંમરે મુંબઈ જેવા અજાણ્યા શહેરમાં મોકલવા માટે કોઈનું મન માનતું ન હતું. પરંતુ બધાંને સમજાવી, મામાના માર્ગદર્શન નીચે કમાવા જવા માટે એ તૈયાર થયો અને મુંબઈ કમાવા રવાના થયો.
૧૦
સત્યે લક્ષ્ય, વિવેકપૂર્ણ સમતા, સંતોષ સેવા રુચિ, શ્રદ્ધા મેરુ અડોલ, શીલ સરિતા વહેજો સદા શુચિ; માનું તુચ્છ પ્રભો ! તમામવૈભવો ને આ વિલાસો હું, યાચું કેવળ સિંધુ આપજ કને, ઘો બિન્દુ સત્યપ્રેમનું.
સંતબાલજી - જીવનકવન અને પ્રેરક પ્રસંગો
૨
મુંબઈનું જીવન
માતાને મદદરૂપ થવાની ઇચ્છાથી ફક્ત ૧૩ વર્ષની વયના શિવલાલ મુંબઈ કમાવા માટે, મામા પાસે ગયા. આરંભમાં એક દૂરના સગાને ત્યાં કામ શીખવા માટે રહ્યા. પગાર ખાસ હતો નહીં પણ મુંબઈમાં સ્થિર થવા માટે કોઈપણની સહાય જરૂરની હતી. શિવલાલને સગાની દુકાને લોટ જોખવાનું કામ કરવું પડતું હતું. દુકાનદારનો સ્વભાવ પણ બરાબર ન હતો, સતત કચકચ કર્યા કરે અને ખૂબ મહેનત કરાવે. રહેવા માટે પણ અગવડવાળી જગ્યા હતી અને નાહવાની કશી વ્યવસ્થા ન હતી. તેથી તેને ચામડીનો રોગ (ખસ) થયો. આ રીતે તબિયત પર અસર થવાથી રડતાં રડતાં શિવલાલે મામાને બધી હકીકત કહી. મામાથી ભાણેજનું દુઃખ જોઈ ન શકાયું અને એ નોકરીમાંથી રાજીનામું આપી છૂટા થવાનું કહ્યું. તેઓ આ પ્રથમ નોકરીમાંથી મુક્ત થયા. બીજી નોકરી કપડાંની દુકાનમાં કરી. આ કાપડની હાટડી પર તેમને ઘણું શીખવા મળ્યું પરંતુ આ દુકાનમાં આર્થિક ખોટ આવવાથી દુકાન બંધ કરવી પડી અને શિવલાલને અન્ય સ્થળે નોકરીમાં રહેવાની સ્થિતિ સર્જાઈ.
સંતબાલજી - જીવનકવન અને પ્રેરક પ્રસંગો
૧૧