________________
२१०
तृतीयाविभक्तिविचारः। रुढोपचारकः तथा निरूढोपचारका यथा गौतमा गर्गा: शाण्डिल्या इत्यादी गौतमादयः पुरुषाः ववंशे स्वसंजोपचारकाः ब्रह्मऋषिशब्दार्थस्तु ऋषिस्वरूपो ब्राह्मणाः एवं वंशमात्रार्थकत्वे तु चैत्रमैत्रगोत्री एते इति प्रयोगस्तहारणार्थमुपात्तेऽपि प्रवर्तकत्वे विशेषणे एते रघवो यदवः कुरवो रघुयदुकुरुगोत्रा एते इति प्रयोगवारणाय ब्रह्मर्षित्वं विशेषणं न च दर्शितप्रयोगवारणाय ब्राह्मणत्वमेव विशेषणमस्तु किषित्वनिवेशेनेनि वाच्यं दर्शितोपचारकत्वेऽपि न ब्राह्मणत्वमा तन्वं तथाति प्रभाकराः कुमारिला उदयना एत इति प्रयोगप्रसङ्गः कि तु ऋषित्वं तदर्थमेवात्न तत्प्रदर्शनं वस्तुतो गोत्रलक्षणे न तन्निवेश इति पत्न्यां पतिसागोच्यव्यपदेशो गौण - धर्मशास्त्रातिदेशात् पिटसागोच्यव्यपदेशनित्तिरपि ततएव अत एव कन्यादानवाक्यं पिटगोवघटितमेव गायमित्यत्र तद्धितार्थोऽपत्यं तच्च वंश एव एवं टतीयार्था. भेदस्य गर्गपदार्थेन्वयः तथा सति गोत्राभिन्नगर्गापत्यमिति शाब्दबोधः । धान्येन धनीत्यादौ धनपदार्थे तोयार्थाभेदान्वयः जास्या ब्राह्मण इत्यत्र जात्यभेदी ब्राहागणेऽन्वीयमानः सविशेषण होतिन्यायेन ब्राह्मणत्वमादाय पर्यवस्यति न च हतीयार्थोऽभेदः परार्थैकदेश एवान्वेतौति नियम इति वाच्यम् । ईदृशनियम मानाभावात् यत्व पदार्थ सविशेषणे होतिन्यायेनापि प्रथमटतीयार्थीभेदो नान्वेतुमर्हति तचैव पदार्थस्यान्वयिनोऽन्वयिताबच्छेदकस्य वैकदेशेऽन्वेति यत्र तु पदार्थेऽन्वतुमर्हति तत्र पदार्थ एवान्वेति यथा पृथिव्यादौनां नवानां द्रव्यत्वेन
Ahotshrutgyamame
