________________
|र्गकारणं पापं परस्थाने हि देशना । बाखादेर्नान्ययोग्यं च वचो भेषजवचितम् ॥ ८० ॥ ये सीदन्ति क्रियान्यासे ज्ञानमात्रानिमानिनः । निश्चयानिश्चयं नैते जानन्तीति श्रुते स्मृतम् ॥ ८१ ॥ इष्टः शब्दनयैर्भावो निक्षेपा निखिलाः परैः । | मतं मंगलवादेऽन्यनिदां व्यार्थिके त्रये ॥ ८२ ॥ प्रव्यार्थे गुणवाञ्जीवः पर्यायार्थे च तगुणः । सामायिक मिति प्रोक्तं यद्दि - | शावश्यकादिषु ॥ ८३ ॥ घटोपयोगरूपो वा जावो ऽव्यार्थिकेऽमतः । तेन तत्र त्र्यं प्रोक्तमिति जानीमहे वयम् ॥ ८४ ॥ तत्र नामघटः प्रोक्तो घटनाम्ना पटादिकः । तच्चित्रं स्थापनापव्यं मृनावो रक्तिमादिकः ॥ ८५ ॥ एकप्रव्येऽप्यात्मनामाकृतिकारणकार्यताः । पुरस्कृत्य महाजाष्ये दिष्टा पक्षान्तरेण ते ॥ ८६ ॥ श्रप्रज्ञाप्यानिधाऽव्यजीवषव्याद्ययोगतः । न स्थाने स्वाधिकारिभिन्नाधिकारिणि निमित्ते हि निश्चितं देशनोन्मार्गकारणमिति हेतोः पापं इति । न च वालादेर्मध्येऽन्ययोग्यं वचोऽन्यस्य भेषजवद्धितम् ॥ ८० ॥ ।। ८१ ।। अथ निक्षेपाधिकारः शब्दनयैर्भावनिक्षेप इष्टः पर्यायार्थिके भावनिक्षेप एव परैः द्रव्यार्थिकेन निखिलाश्चत्वारोऽपि निःक्षेपास्तत्कथं संगच्छते मंगलवार्द यदुक्तं भाष्यकृता द्रव्यार्थिके भिदां त्रये नामस्थापनाद्रव्यलक्षणे मंगलवादेऽभिहितेऽन्यन्मतं पुरस्कृतमिति शेषः तत्त्वार्थवृत्तावपि ॥ ८२ ॥ आवश्यकादिषु प्रन्येषु द्रव्यार्थिकनये गुणवान् जीवः सामायिकं, पर्यायार्थिकनये च जीवस्य गुणः सामायिकमिति प्रोक्तं तन्मतमेतदित्यर्थः ॥ ८३ ॥ इति मतान्तरमप्रेसनवचनेन सहाविरोधं समर्थयन्नाह - वेति पक्षान्तरे घटोपयोगरूपो भावो द्रव्यार्थिकेऽमतोऽनिष्टस्तेन तत्र मंगलवादे द्रव्यार्थिके त्र्यं नामादिनिक्षेपत्रयं प्रोक्तं, न तु सर्वथा भावानभ्युपगमाभिप्रायेण जलाहरणादिपरिणतिरूपभावघटस्य द्रव्यार्थिकेनाभ्युपगमादिति वयं जानीमहे । तथा च भाष्ये पूर्व शुद्धचरणरूपभावमंगलाधिकारप्रवृत्तेर्नैगमादिना जलाहरणादिरूपभावघटाभ्युपगमेऽपि घटोपयोगरूपभावघटानभ्युपगमात्तनिषेधोक्तिः, अग्रे तु व्यवस्थाधिकाराद्विशेषोक्तिरिति न विरोधः॥ ८४॥ ऊक्तं निक्षेपचतुष्टयं तत्र निक्षेपचतुष्टयमध्ये घटनाना लृप्तः पटादिकोऽपि नामघट उच्यते, शेषं स्पष्टम् ॥८५॥ एकस्मिन्नपि द्रव्ये आत्मनो विवक्षितपदार्थस्य नामाभिधायकं पदं नाम, आकृतिः संस्थानं, कारणता तत्पर्यायजननशक्तिईव्यं, कार्यता तद्रूपेणाभिव्यक्तिर्भावः, एताः पुरस्कृत्य मेलयिला भिन्नपक्षाभिप्रायेण ते नामादयश्वत्वारोऽपि निक्षेपा महाभाष्ये दिष्टाः प्रतिपादिताः ॥ ८६ ॥ एतेषां नामादीनां निक्षेपाणामप्रज्ञाप्ये वस्तुनि अभिधाया नानोऽप्रयोगाज्जीवद्रव्ययोश्च जीवत्वेन द्रव्यत्वेन च भूतभविष्यत्पर्यायाभावेन तत्कार
