________________
૫૪
યોગબિંદુ આદિ સૂક્તરત્નમંજૂષા
१५९ भोगात् तदिच्छाविरतिः, स्कन्धभारानुपपत्तये ।
स्कन्धान्तरसमारोपः, तत्संस्कारविधानतः ॥८॥
સામગ્રી ભોગવવા દ્વારા તેની ઇચ્છાનો નાશ કરવો તે એક ખભાનો ભાર ઊતારવા બીજા ખભા પર મૂકવા જેવું છે. કારણકે ભોગથી તેના(રાગના) સંસ્કાર પડે છે | વધે છે. १६३ मायाऽम्भस्तत्त्वतः पश्यन्, अनुद्विग्नस्ततो ध्रुवम् ।
तन्मध्येन प्रयात्येव, यथा व्याघातवर्जितः ॥८२॥
માયાજળ(પાણી જેવું દેખાય, પણ હોય નહીં તે)ની વાસ્તવિકતા જાણનાર વ્યક્તિ, તેનાથી ગભરાયા વગર નિશ્ચિતપણે જરા પણ અટક્યા વગર તેમાંથી ચાલી જ જાય. १६४ भोगान् स्वरूपतः पश्यन्, तथा मायोदकोपमान् ।
भुञ्जानोऽपि ह्यसङ्गः सन्, प्रयात्येव परं पदम् ॥८३॥
તેમ માયાજળ જેવા ભોગોને સ્વરૂપથી જોનાર, તેને ભોગવવા છતાં અનાસક્ત રહીને મોક્ષને પામે છે. १७० सर्वं परवशं दुःखं, सर्वमात्मवशं सुखम् ।
एतदुक्तं समासेन, लक्षणं सुखदुःखयोः ॥८४॥
પરાધીન બધું દુઃખરૂપ છે. સ્વાધીન બધું સુખરૂપ છે. સુખ-દુઃખનું આ સંક્ષેપથી લક્ષણ કહ્યું છે.
