________________ જૈન ઇતિહાસની ઝલકો [9] હેમચન્દ્રાચાર્યજીની માતૃભક્તિ કલિકાલસર્વજ્ઞ ભગવંત હેમચન્દ્રસૂરિજીનાં માતાએ પણ દીક્ષા લીધી હતી. તેઓની છેલ્લી સ્થિતિ આવી ત્યારે હેમચન્દ્રસૂરિજી મહારાજાએ તેમને અંતિમ આરાધના (નિર્ધામણા) કરાવી હતી. તે વખતે તેમને પુણ્ય મળે તે નિમિત્તે હેમચન્દ્રસૂરિજી મહારાજાએ એક ક્રોડ નવકારનો જપ કરવાનું અને સાડા ત્રણ લાખ શ્લોકોની રચના કરવાનું જણાવ્યું હતું. આ શ્લોક-રચનાના સંકલ્પમાંથી જ જૈન ઇતિહાસને મોટા પ્રમાણમાં આવરી લેતા, ત્રિષષ્ટિ- શલાકા પુરુષચરિત્ર' ગ્રન્થનો જન્મ થયો. તેના દસ પર્વો છે અને કુલ છત્રીસ હજાર શ્લોક છે. માતાના નિમિત્તથી પુત્ર જૈન સંઘને કેટલી મોટી ભેટ આપી ! [10] કુમારપાળ અને નૃપસિંહ ગૂર્જરેશ્વર કુમારપાળનો પુત્ર નૃપસિંહ સોળ વર્ષની નાની વયે મૃત્યુની પથારી ઉપર આવી ગયો. કલિકાલસર્વજ્ઞ ભગવંત હેમચન્દ્રસૂરિજી મહારાજાએ તેને અંતિમ આરાધના કરાવી હતી. એ આરાધના કરતાં કરતાં નૃપસિંહની આંખમાંથી આંસુ વહેવા લાગ્યા. સુરિજી તેને કારણ પૂછ્યું. તેણે કહ્યું, “ગુરુદેવ ! મારા પિતાજી કેવા કૃપણ નીકળ્યા કે એમણે સેંકડો શિખરબંધી જિન મંદિરોના નિર્માણ કર્યા પણ તે બધાય આરસપહાણનાં બનાવ્યાં. મારી ભાવના હતી કે મોટો થઈને હું સેંકડો જિનમંદિરો સુવર્ણનાં બનાવીશ. પણ હવે તે ભાવના પૂર્ણ થાય તેમ નથી એટલે રડું છું.” આ શબ્દો સાંભળીને સૂરિજીની આંખમાં આંસુ ધસી આવ્યા. [11] ઉદયનમંત્રી પાહિનીને બે પુત્રો હતાં; મોટો કાન્હ અને નાનો ચાંગદેવ. મહા-શ્રાવક ઉદયનને ત્યાં ચાંગદેવ મોટો થતો હતો. ઉદયન સાથે અવારનવાર ઉપાશ્રયે આવતા ચાંગદેવના લલાટ ઉપરથી પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંતે તેના અતિ ભવ્ય શાસન પ્રભાવક તરીકેના ભાવિને જોઈ લીધું. તેમણે ઉદયનને તે વાત કરી. સંઘના અગ્રણીઓની સાથે ઉદયન પાહિની પાસે ગયા. તેને કહ્યું, “તું મને તારા શેઠ તરીકે માને છે પણ મને તારા પુત્ર તરીકે સ્વીકાર. અને મને તારો પુત્ર ચાંગદેવ સોંપી દે. મારે તેને દીક્ષા અપાવીને જૈન શાસનનો મહાન પ્રભાવક બનાવવો છે.”