________________ ત્રિપદી દ્વારા ઉપૂરું વા, વિપામે વા અને યુવે વા ની ત્રિપદીને પામીને ગણધર ભગવંતોએ સૌ પ્રથમ દ્વાદશાંગીની રચના કરી. ત્યારે અને ત્યાર પછીના કાળમાં અનેક આગમ ગ્રંથોની રચના થઈ. અવસર્પિણી કાળના પ્રભાવે અને જીવોના બુદ્ધિબળનો ક્રમશ: ક્ષય થતાં વર્તમાનમાં માત્ર 45 આગમ વિદ્યમાન છે. આ વાત પંડિત વીરવિજયજી મહારાજાએ પીસ્તાલીસ આગમની પૂજામાં કરી છે. ‘આગે આગમ બહુ હતાં, અર્થવિહિત જગદીશ, કાલવશે સંપ્રતિ રહ્યાં, આગમ પિસ્તાલીશ.' આગમનું સ્વરૂપ, આગમનો મહિમા, આગમના રચયિતા, આગમ રચનાનો કાળ અને આગમની વર્તમાન સંખ્યાનો સંક્ષેપમાં વિચાર કરીને હવે કલિયુગમાં આધારભૂત અને અનંત અર્થોથી ભર્યા ભર્યા 45 આગમના નામસ્મરણથી આદ્ય મંગળ કરીએ. ‘સાંભળ સખરા!અંગ અગ્યાર, મન શુદ્ધ ઉપાંગ જ બાર,દશપયન્નસાર, છેદ ગ્રંથ વળીષવિચાર, મૂલસૂત્ર બોલ્યાજિન ચાર, નંદી અનુયોગ દ્વાર, પણયાલીસજિન આગમ નામ, શ્રી જિન અર્થે ભાખ્યા જામ, ગણધર ગૂંથે તામ, શ્રીવિજયસેનસૂરદવખાણે, જે ભવિકાનિજ ચિત્તમાં જાણે, તસ ઘર લક્ષ્મી આણે.” * 11 અંગ : ૧-આચારાંગ, ૨-સૂત્રકૃતાંગ, ૩-સ્થાનાંગ, ૪-સમવાયાંગ, પ-ભગવતી, ઉજ્ઞાતાધર્મકથા, ૭-ઉપાસકદશાંગ, ૮-અંતકૃત-દશાંગ, ૯-અનુત્તરોપપાતિક, ૧૦-પ્રશ્ન વ્યાકરણ, ૧૧-વિપાકસૂત્ર. # 12 ઉપાંગઃ ૧-ઔપપાતિક, ૨-રાજપ્રશ્નીય, ૩-જીવાભિગમ, ૪-પ્રજ્ઞાપના, પ-સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ, ૯-ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિ, ૭-જંબૂઢીપ પ્રજ્ઞપ્તિ, ૮-નિરયાવલિકા, ૯-કલ્પાવતંસિકા, ૧૦-પુષ્પિકા, ૧૧-પુષ્પચૂલિકા, ૧૨-વૃષ્ણિદશા. * 10 પયજ્ઞા : ૧-ચતુશરણ, ૨-આતુર પ્રત્યાખ્યાન, ૩-મહાપચ્ચક્ખાણ, ૪-ભક્તપરિજ્ઞા, પ-તંદુલવૈચારિક, -સંસ્તારક, ૭-ગણિ-વિદ્યા, ૮-ગચ્છાચાર અથવા ચંદ્રવેધ્યક, ૯-દેવેન્દ્રસ્તવ, ૧૦-મરણ સમાધિ અથવા વીરસ્તવ. * 9 છેદ : ૧-નિશીથ, ૨-દશાશ્રુત સ્કંધ, ૩-બૃહત્કલ્પ, ૪-વ્યવહાર, 5 મહાનિશીથ, ૬-પંચકલ્પ (જીતકલ્પ) * 4 મૂળ : ૧-આવશ્યક સૂત્ર, ૨-દશવૈકાલિક, ૩-ઉત્તરાધ્યયન, ૪-પિંડનિયુક્તિ (ઓઘનિર્યુક્તિ) * બે ચૂલિકાસૂત્રઃ 1- નંદીસૂત્ર 2- અનુયોગદ્વાર સૂત્ર આગમની ઓળખ || 3