________________ અશુભાનુબંધ ઊભા થતાં જાય અને શુભાનુબંધ તુટતા આવે છે. વિશ્વભૂતિ મુનિ અને સંભતિ મુનિને શું થયેલું ? વરસો સુધી સંયમ-તપની આરાધના કરતાં શુભાનુબંધો ઊભા કરેલા ; પરંતુ પાછળથી નિયાણું કર્યું કે “અખૂટ બળનો ધણી થાઉં' ચક્રવર્તીની સમૃદ્ધિ મળો ! આ નિયાણું એ પૈદ્ગલિક વસ્તુની તીવ્ર આશંસવાળા દઢ સંકલ્પરૂપ હતું, એ ચિતનો જોરદાર અશુભ અધ્યવસાય છે. એણે અશુભ કર્મ સાથે અશુભ અનુબંધ પણ ઊભા કર્યા એવું સાથો સાથ શુભાનુબંધો તૂટતા ગયા ! કેટલું મોટું નુકશાન ? | પરિણામ એ આવ્યું કે તપ-સંયમના ફળ રૂપે દેવલોક અને પછી વાસુદેવ ચક્રવર્તીનાં સુખ ભોગવવા તો મળ્યાં, પણ શુભાનુબંધ ખત્મ હતા તેથી પૂર્વના તપ-સંયમ-વૈરાગ્યના શુભ અધ્યવસાય જોવા ન મળ્યા ! અશુભ અનુબંધના લીધે એક્લા તીવ્ર વિષય-રાગ અને કષાયના અધ્યવસાય ભભુકતા રહ્યા. એવા જોરદાર કે એથી ત્રિપૃષ્ઠ વાસુદેવને પછીથી સાતમી નરક ઉપરાંત સિંહ અવતાર ચોથી નરક અને અગણિત શુદ્રભવા કરવા પડ્યા ! આ ચોકખો હિસાબ છે કેશુભાનુબંધ બુદ્ધિ કરાવે, ને અશુભાનુબંધ દુર્બુદ્ધિ - વિશ્વભૂતિ મુનિએ મહાવૈરાગ્યથી રાજશાહી સુખ છોડી સંયમ લીધેલું અને નિરાશસભાને સંયમ તથા ઘોર તપસ્યાની આરાધના એવી કરેલી કે એનાથી લબ્ધિ ઉત્પન્ન થઈ ગયેલ ! જેના બળે મુનિએ તપથી અત્યંત કૃશ કાયા એ પણ ગાયને ઊંચે આકાશમાં ઉછાળેલ, ને પડતાં ઝીલી લીધેલ, ગાયની સહેજ હડફ્ટ પડી જતાં પિતરાઈ ભાઈ વિશાખાનંદી મશ્કરી
