________________ બધું “અનુત્યાનથી' એટલે કે પોતે સજ્જ થયા વિના નહિ, બળ-વીર્ય ફોરવ્યા વિના નહિ, કિન્તુ પોતે જ તૈયાર થઈ બળવીર્ય-પુરુષાર્થ ફેરવીને કરે છે.' આ સૂચવે છે કે કર્મ બાંધી તો મૂક્યા, ને તે તે કર્મનો સ્થિતિકાળ અને રસ નક્કીય કરી દીધા, હવે શું એ એજ રીતે ઉદયમાં આવે ? આના ઉત્તરમાં, “ના, એવો નિયમ નહિ. કેમકે,' (1) આત્માનો જેવો અધ્યવસાયનો પુરુષાર્થ થાય તે પ્રમાણે કેટલાંય મોડા ઉદયમાં આવનાર કર્મની સ્થિતિ તૂટી એ હમણાં જ ઉદય પામવા યોગ્ય બની જાય છે; અર્થાત એનો યથાવત ઉદય નહિ કિન્તુ વહેલો ઉદય એટલે કે ઉદીરણા થાય છે. વળી એવું બને કે વર્તમાનમાં શુભ કર્મ દા.ત. શાતા વેદનીય ઉદયમાં ચાલતું હોય તો પોતાના સ્થિતિક્રમ પ્રમાણે ઉદય પામેલ અશાતાવેદનીય કર્મદળિયાં રસોદય પામ્યા વિના અર્થાત્ અશાતાનો અનુભવ કરાવ્યા વિના એમ જ માત્ર પ્રદેશોદય પામી આત્મા પરથી ખરી જાય, (ર) ત્યારે શુભ અધ્યવસાયના પુરુષાર્થથી એ વખતે બંધાતા શુભ કર્મકથામાં પૂર્વના બાંધેલા કેટલાક સજાતીય અશુભ કર્મસ્કન્ધોનું સંક્રમણ થઈ શુભરૂપે પરિવર્તન થાય છે. દા.ત. વર્તમાનમાં બંધાતા શાતાવેદનીય કર્મમાં પૂર્વબદ્ધ કેટલાક અશાતાવેદનીયકર્મ સંક્રમી શાતાવેદનીયકર્મરૂપ, એમ કેટલાક અપયશનામકર્મ યશનામકર્મમાં ભળી ચશનામકર્મરૂપ, દીર્ભાગ્ય, સોભાગ્યરૂપ, નીચગોત્ર ઊંચગોત્રરૂપ વગેરે બની જાય છે. (3) વળી, શુભ અધ્યવસાયના પુરુષાર્થને અનુસાર અશભ ફર્મોની કેટલાય જૂથના સ્થિતિકાળમાં હૃાસ અને અપવર્તના, તથા એના રસમાં પણ હ્રાસ થાય છે. પુરુષાર્થનું મહત્ત્વ : કર્મના ઉદયાદિ પર 33
