________________ પ્રકૃતિબંધ (ર) એ કર્મ આત્મા સાથે કેટલો કાળ ચોંટી રહેશે તે કાળમર્યાદાનો નિર્ણય થાય છે. એ કાળમર્યાદાનો નિર્ણય તે સ્થિતિબંધ (3) એ કર્મના ળમાં તીવ્રતા કે મંદતા નક્કી થાય તે રસબંધ . (4) કર્મના આઠ વિભાગમાં દરેકમાં દળપ્રમાણ નક્કી થાય તે પ્રદેશબંધ. કર્મનો તે તે ગુણસ્થાનકે રહેલા જીવો અંગે વિચાર થાય છે તે મુખ્યપણે ચાર દૃષ્ટિએ, બંધ ઉદય-ઉદીરણા અને સત્તારૂપે. આમાં ઉદય પહેલાં અબાધાકાળ રહે છે. અબાધાકાળ શું છે ? કર્મ બંધાયા પછી તરત જ ઉદયમાં નથી આવતું. એટલે એ બંધાયા પછી ઉદયમાં આવે તે પૂર્વેનો વચલો કાળ તે કર્મનો અબાધાકાળ કહેવાય છે. કર્મનો ઉદય એટલે શું ? કર્મ બંધાયા પછી અને અબાધાકાળ પૂર્ણ થયા પછી કર્મ પોતાનું શુભાશુભ ફળ દેખાડવા માંડે તે એનો ઉદય કહેવાય. કર્મની ઉદીરણા એટલે શું ? જે કેટલાક કર્મ મોડા ઉદયમાં આવવાના હોય તેને પ્રયત્નવિશેષથી વહેલા ઉદયમાં લાવવા તે ઉદીરણા કહેવાય. કર્મની સત્તા એટલે શું ? બંધાયેલા કર્મ ઉદય વગેરેથી ભોગવાઈ જઈને પોતાના સ્વરૂપને ન છોડે, સિલીકમાં પડ્યું રહે ત્યાં સુધી તે કર્મ સત્તામાં કહેવાય. પૂર્વે કર્મબંધની પ્રક્રિયા દર્શાવી એને બંધનકરણ કહેવાય. આત્મા સાથે બંધાયેલા કમર્પણુઓમાં પાછળથી આત્માના શુભાશુભ અધ્યવસાયો (ભાવો)થી પરિવર્તન પણ આવે છે અર્થાત્ એમાં ફર પણ થાય છે. પૂર્વે બાંધેલ કર્મનો અમુક જૈિનધર્મનું અજોડ કર્મવિજ્ઞાન 2 1
