________________ (1-2) દરેક શિક્ષક, ઉપદેશક તથા શિખામણ આપનારે આ ખાસ ધ્યાનમાં રાખવા જેવું છે કે આમેય સામાન્ય રીતે વાતચીત કરનારો પણ જો ઉકળી ઉઠીને વાત કરે, અગર વાત કરતાં સામાં પ્રત્યે દ્વેષ દેખાડે, તો એ ગમતો નથી; તો પછી આપણે તો બીજાને કાંઈક આપવું છે, તો ઉકળીએ, દ્વેષ બતાવીએ, મુખમુદ્રા બગાડીએ, તો સામાને આદરણીય ક્યાંથી બનવાના ? એ નહીં તો આપણું કહેલું ક્યાંથી ઝીલાવાનું ? નહિ જ. એટલા માટે સોમ્ય દિલ, સૌમ્ય મુખાકૃતિ અને સભ્યતાભરેલા શબ્દ એ પહેલા જરૂરી છે. એ જાળવનાર શિક્ષકઉપદેશક-વડીલ સારા સળ થાય છે. પ્ર. એમ તો વિધાર્થી ડાંડ કે ઉદ્ધત હોય કે બને, ત્યાં સૌમ્યતા શી રખાય ? ઉ. એટલા જ માટે આ સૌમ્યતાનો એ અર્થ નથી કે આપણે નિસ્તેજ માયકાંગલા જેવા બનવાનું; આપણું ઓજસ તો દેખાડવું જ જોઈએ, જેથી ડાંડ તો ડરતા જ રહે. અવસર પર એ ઓજસનો એને કોક વાર પરચો બતાવવો ય પડે. પરંતુ એનો એ અર્થ નથી કે હર વખત તપી તપીને બોલવું. એમ બોલતાં તો સારા વિધાર્થીને પણ આપણા પર આકર્ષણ નહિ ઊભું થાય; તેથી આપણે એને ધાર્યું નહિ આપી શકીએ. આપણા તરફ આકર્ષણ, સદ્ભાવ, આસ્થા તો પહેલા નંબરમાં ટકાવી રાખવાના છે. એ હશે તો સામાને સારું આપી શકીશું, એ લેવા એનું દિલ તૈયાર હશે. માટે જ સૌમ્યતાને હૃદય, મુદ્રા અને વાણીમાં બરાબર જાળવવી-ઉલસતી રાખવી જરૂરી છે. આ માટે આપણા દિલમાં સામા પ્રત્યે ભાવદયાનો જ ઝરો જૈન ધર્મનું અજોડ કર્મ વિજ્ઞાન 13)
