________________ પ્ર. પણ પછી સમજની વયમાં આવે ત્યારે તો સમજીને સીધું જીવન જીવે ને ? ઉ. આ કેવી ઊંધી ગણતરી છે? ખબર નથી કે નાદાન વયમાં વર્ષો સુધી યથેચ ઊંધા જીવનની કુટેવ પડેલી તે હવે શ માટે ? સમજ આવે એ જુદી છે અને ટેવ જુદી વસ્તુ છે. અરે ! ઊંધી ટેવોમાં તો પછી ઊંધા આચરણ પર સમજે ય અવળી બની બેસે છે; કેમકે માણસને અહત્વ બહુ પડતું હોય છે. તે એને “હું ખોટું કરી રહ્યો છું' એવું માનવા દેતું નથી. એટલે કુટેવ અને અહંત બે ભાગ થઈ દાટ વાળે છે, માણસને સત્યાનાશના પંથે લઈ જાય છે. નાનપણની કુટેવના અનર્થ: ઉંમર મોટી થઈ, બુદ્ધિ હોશિયારી આવી, ચારમાં જમાવટ પણ કરી, હવે પેલી સ્વચ્છંદતા અને કુટેવોથી છૂપાં પાપો તો ખેલશે, પણ ઉપરથી અહંતનો માર્યો પોતે સારો હોવાનો ડોળ જમાવશે ! હિતૈષીઓનું સાંભળશે તો નહિ, પણ ઉપરથી એમને હલકાપાડશે; અને સાથે મીઠા મીઠાબોલ અને પોતાની હોશિયારીથી લાગતાવળગતાને એવા આંજી દેશે કે એ ભોળા આને શાણો સજ્જન સમજશે ! અને એના હિતૈષીઓને ઈર્ષ્યાળુ, અભિમાની, તેજોદ્વેષી... એવા એવા સમજશે ! નાની વયની કુટેવો અને નિરંકુશ સ્થિતિનું આ ફળ છે. માટે ખબર રાખવાની તે બચ્ચાની નાની વયથી જ, વિદ્યાર્થીની શરૂઆતથી જ અને શિષ્યની દીક્ષાથી જ. પ્રારંભથી જ એના પર ઓજસ પડી ગયું તે પડી ગયું; પહેલાં લાડ કે ભાઈ-ભાઈ, તો પછી એનાથી છૂટો થઈ ગયેલ તે ઓજસ, છાયા શાની ઝીલે ? પતિ પરદેશ વહુને ગર્ભ: ખીમચંદની પુત્રવધૂ લાડમાં ઉછરેલી અને અહીં ધણી પરદેશ છે એટલે છૂટ લે છે. એમાં એ ફસાણી એને ગર્ભ રહી ગયો ! મહિના થતાં સાસુ, સસરો ચોંક્યા, “આ શું ?" અને લોકમાં પણ વાતો થવા માંડી. હવે તો પોતે ય ઘણી પસ્તાય છે, પણ શું કરે? ઘરની બહાર નીકળવું ભારે છે. સાસુએ પૂછ્યું એટલે કહેવું પડ્યું; છૂપાવે ક્યાં છપું મૂર્ખ મિત્ર કરતાં દાનો દુશ્મન સારો - વેપારીની કથા
