________________ દ્વાર પમ્ - કાઉસ્સગ્ગ 79 દ્વાર પમ્ - કાઉસ્સગ્ગ | કાઉસ્સગ્ન - ઉચ્છવાસ વગેરે આગારો અને સ્થાન-મન-ધ્યાનની ક્રિયા વિના અન્ય ક્રિયાઓનો જયાં સુધી ‘નમો અરિહંતાણં' બોલી પરાય નહીં ત્યાં સુધી ત્યાગ કરવો તે કાઉસ્સગ્ન. તેના બે પ્રકાર છે - (1) ચેષ્ટાનો કાઉસ્સગ્ગ - ઇરિયાવહિ વગેરે સંબંધી કાઉસ્સગ્ગ. (2) અભિભવનો કાઉસ્સગ્ગ - દેવો વગેરે વડે કરાતા ઉપસર્ગને જીતવા માટે કરાતો કાઉસ્સગ્ન. દોષરહિત કાઉસ્સગ્ન કરવાથી નિર્જરા થાય છે. કાઉસ્સગ્નના 19 દોષ છે. તે આ પ્રમાણે - (1) ઘોટકદોષ - ઘોડાની જેમ એક પગ વાંકો રાખીને ઊભા રહેવું તે, (2) લતાદોષ - ખરાબ પવનથી જેમ લતા હશે તેમ કાઉસ્સગ્નમાં હલવું તે. (3) સ્તબ્બકુત્રદોષ - થાંભલાને કે દિવાલને ટેકો દઈને ઊભા રહેવું તે. (4) માલદોષ - માથે માળને ટેકવીને કાઉસ્સગ્ન કરવો તે. (5) શબરીદોષ - જેમ વસ્ત્રરહિત ભિલ્લની સ્ત્રી બે હાથથી ગુહ્ય અંગને ઢાંકે છે તેમ બે હાથ વડે ગુહ્યઅંગને ઢાંકીને કાઉસ્સગ્ન કરવો તે. (6) વધૂદોષ - કુલવહુની જેમ મસ્તક નમાવીને કાઉસ્સગ્ન કરવો તે. (7) નિગડદોષ - બેડીમાં બંધાયેલાની જેમ બે પગ પહોળા રાખીને કે ભેગા કરીને કાઉસ્સગ્ન કરવો તે. (8) લમ્બોત્તરદોષ - નાભિથી ઉપર અને નીચે ઢીંચણ સુધી
