________________ 54 પ્રતિકાર ૧લું - પચ્ચખાણના 10 પ્રકાર (8) નિરવશેષ પચ્ચકખાણ - આહારના 4 પ્રકાર છે - (1) અશન - ખાખરા, મોદક, ખાજા વગેરે. (2) પાન - ખજુરનું પાણી, દ્રાક્ષનું પાણી વગેરે. (3) ખાદિમ - નાળિયેર વગેરે ફળો, ગોળ-ધાણા વગેરે. (4) સ્વાદિમ - એલચી, કપૂર, લવીંગ, સોપારી, હરડે, સૂંઠ વગેરે. આ ચારે પ્રકારના આહારનો સંપૂર્ણપણે ત્યાગ કરવો (પ્રાય: અનશનસમયે) તે નિરવશેષ પચ્ચખાણ. (9) સાકેત પચ્ચખાણ - ઘરસહિત એવા ગૃહસ્થનું પચ્ચકખાણ તે સાકેત પચ્ચક્ખાણ. અથવા ચિહ્ન સહિતનું પચ્ચખાણ તે સાકેત પચ્ચકખાણ. તે 8 પ્રકારે છે - (1) અંગુષ્ઠસહિત - મુઠ્ઠીમાં અંગુઠો વાળી છૂટો ન કરે ત્યાં સુધીનું પચ્ચક્ખાણ. (2) મુષ્ટિસહિત - મુકી વાળી છૂટી ન કરે ત્યાં સુધીનું પચ્ચકખાણ. (3) ગ્રંથિસહિત - કપડાની કે દોરાની ગાંઠ વાળી છુટી ન કરે ત્યાં સુધીનું પચ્ચખાણ. (4) ઘરસહિત - ઘરમાં પ્રવેશ ન કરે ત્યાં સુધીનું પચ્ચખાણ. (5) સ્વેદસહિત - પરસેવાના બિંદુ સુકાય નહીં ત્યાં સુધીનું પચ્ચકખાણ. (6) ઉચ્છવાસસહિત - અમુક શ્વાસોચ્છવાસ ન થાય ત્યાં સુધીનું પચ્ચક્ખાણ. (7) તિબુકસહિત - વાસણ પર લાગેલા પાણીના બિંદુ સુકાય નહીં ત્યાં સુધીનું પચ્ચખાણ. (8) દીપકસહિત - દીવો ન ઓલવાય ત્યાં સુધીનું પચ્ચખાણ .
