________________ 2 16 16 ઉત્પાદનના દોષો વહોરાવ્યા પહેલા કે પછી દાતાની પ્રશંસા કરીને મેળવેલો પિંડ તે પૂર્વપશ્ચાત્સસ્તવપિંડ. (12) વિદ્યાપિંડ - વિદ્યાનો પ્રયોગ કરીને પિંડ મેળવવો તે વિદ્યાપિંડ. વિઘા = સ્ત્રીદેવતાથી અધિષ્ઠિત વિશેષ પ્રકારની અક્ષરની રચના. તે જાપ, હોમ વગેરેથી સધાય છે. દા.ત. પ્રજ્ઞપ્તિ વગેરે વિદ્યા. (13) મંત્રપિંડ - મંત્રનો પ્રયોગ કરીને પિંડ મેળવવો તે મંત્રપિંડ. મંત્ર = પુરુષદેવતાથી અધિષ્ઠિત વિશેષ પ્રકારની અક્ષરોની રચના. તે પાઠ કરવા માત્રથી સિદ્ધ થાય છે. (14) ચૂર્ણપિંડ - ચૂર્ણનો પ્રયોગ કરીને પિંડ મેળવવો તે ચૂર્ણપિંડ. ચૂર્ણ = આંખમાં આંજવાનું અંજન વગેરે. એનાથી અદશ્ય થવું વગેરે ફળ મળે છે. તેનો ઉપયોગ શરીરના બહારના ભાગમાં થાય છે. (15) યોગપિંડ - યોગનો પ્રયોગ કરીને પિંડ મેળવવો તે યોગપિંડ. યોગ = પગનો લેપ વગેરે. તે સૌભાગ્ય કે દૌર્ભાગ્ય કરે છે. તેના બે પ્રકાર છે - (i) અભ્યવહાર્ય - પાણી વગેરે દ્વારા જે શરીરમાં અંદર ઉતારી શકાય તે. (i) અનાહાર્ય - જે શરીરની ઉપર વપરાય છે. દા.ત. પગનો લેપ વગેરે. (16) મૂલકર્મ - ગર્ભ થંભાવવો, ગર્ભ ધારણ કરાવવો, ગર્ભપાત કરાવવો, યોનિને ક્ષત કે અક્ષત કરવી વગેરે સંસારના મૂળ સમાન સાવદ્ય ક્રિયાઓ કરીને પિંડ મેળવવો તે મૂલકર્મ. 1) એષણાના દોષો - એષણા = આહાર ગ્રહણ કરતી વખતે શંકિત વગેરે દોષોને શોધવા તે. એષણા સંબંધી દોષો તે એષણાના દોષો. તે 10 પ્રકારના છે -
