________________ પ્રતિકાર રજું - 10 ત્રિક (2) પ્રદક્ષિણાત્રિક - સંસારના ફેરા ટાળવા અને જ્ઞાન-દર્શનચારિત્રની આરાધના કરવા જિનપ્રતિમાની જમણી બાજુથી સૃષ્ટિક્રમે જિનપ્રતિમાની ચારે બાજુ ત્રણ વાર ફરવું. (3) પ્રણામત્રિક - જિનપ્રતિમાની સન્મુખ અતિશય ભક્તિ પ્રદર્શિત કરવા ભૂમિ ઉપર મસ્તક અડાડવારૂપ ત્રણ પ્રણામ કરવા. (4) પૂજાત્રિક - પહેલો પ્રકાર - સુગંધી પુષ્પો વડે પૂજા કરવી, અલંકાર પહેરાવવા, વસ્ત્રો પહેરાવવા, ચંદન-કસ્તુરી વગેરેથી લલાટે તિલક કરવું વગેરે. બીજો પ્રકાર - અક્ષત વગેરેથી અષ્ટમંગળ આલેખવા, બલિ-જળમંગળદીવો-દહી-ઘી વગેરે ધરવા વગેરે. ત્રીજો પ્રકાર - સ્તુતિઓ ગાવી, ચૈત્યવંદન કરવું, ઉત્તમ સ્તોત્રો ગાવા. ત્રણ પ્રકારની પૂજાના ઉપલક્ષણથી આઠ પ્રકારની પૂજા પણ જાણવી - (1) ગંધપૂજા, (2) ધૂપપૂજા, (3) અક્ષતપૂજા, (4) પુષ્પપૂજા, (5) દીપપૂજા, (2) નૈવેદ્યપૂજા, (7) ફળપૂજા, (8) જળપૂજા . (5) અવસ્થાત્રિકની ભાવના - (1) છદ્મસ્થ અવસ્થા - ભગવાનની કેવળજ્ઞાન થયા પૂર્વેની અવસ્થા. 1. ચૈત્યવંદનભાષ્યમાં ત્રણ પ્રકારના પ્રણામ આ રીતે કહ્યા છે - (1) અંજલિબદ્ધ પ્રણામ - ભગવાનને દૂરથી જોતા જ માથે બે હાથ જોડી સહેજ માથું નમાવવું તે. (2) અર્ધાવનત પ્રણામ - ગભારા પાસે જઈને અડધુ શરીર નમાવવું તે. અથવા 1, 2, 3, 4 અંગ ભૂમિને સ્પર્શે તે રીતે પ્રણામ કરવો તે. (3) પંચાંગ પ્રણામ - ર ઢીંચણ, 2 હાથ, 1 માથું - આ પાંચ અંગો જમીનને સ્પર્શ કરે તે રીતે પ્રણામ કરવો તે.
