________________ છ ગણના સામાન્ય નિયમો, અપવાદો 69 છ ગણના સામાન્ય નિયમો, અપવાદો (1) વિકારક પ્રત્યયો પૂર્વે અંગ (ધાતુ + ગણની નિશાની) ના અન્ય સ્વર અને ઉપાજ્ય હસ્વ સ્વરનો ગુણ થાય. દા.ત. વિનુ + મ = વિનોfમા હું ભેગું કરું છું. અંગને અંતે રૂ-કે 3-3 + સ્વરાદિ અવિકારક પ્રત્યય = રૂ- નો ફર્યું અને 3-4 નો ૩વું થાય. દા.ત. માપ + 1 + 3તિ = માનુ + ગતિ = માનુવન્તિ | તેઓ મેળવે છે. અપવાદ - (i) પાંચમાં અને આઠમા ગણોમાં અસંયુક્ત વ્યંજન પર 3+ સ્વરાદિ અવિકારક પ્રત્યય = સંધી કરવી. દા.ત. વિનુ + ત = વિન્તિા તેઓ ભેગું કરે છે. રુ + ત = પુર્વત્તિ | તેઓ કરે છે. (ii) અનુપસર્ગ રૂ ધાતુ (બીજો ગણ) + સ્વરાદિ અવિકારક પ્રત્યય = રૂ નો યુ થાય. દા.ત. $ + ગત્તિ = યુ + અગ્નિ = યતિ | તેઓ જાય છે. (ii) દુ ધાતુ (ત્રીજો ગણ) + સ્વરાદિ અવિકારક પ્રત્યય = સંધી થાય. દા.ત. દુ + ત = ગુહુ + ત = ગુહૃતિ ! તેઓ હોમ કરે છે. (iv) અનેકસ્વરી અંગને અંતે અસંયુક્ત વ્યંજન પરડું છું કે 3-5 + સ્વરાદિ અવિકારક પ્રત્યય = રૂ કે હું નો હું થાય અને 3 કે 4 નો વ્ થાય. દા.ત. મી + ગતિ = વિમી + ગતિ = વિષ્યતિ | તેઓ ડરે છે. (3) કે સા સિવાયના કોઈપણ સ્વર પછી મને, મામ્ અને અન્ત નો ન લોપાય. દા.ત. વૃ + 1 + અન્ત = વૃ + 1 + મતે = વૃષ્યતે | તેઓ વરે છે.
