________________ સામાન્ય ભવિષ્યકાળ અને ક્રિયાતિપાર્થના નિયમો 107 સામાન્ય ભવિષ્યકાળ અને ક્રિયાતિપસ્યર્થના નિયમો | (1) સામાન્યથી (કોઈ પણ કાળનું) ભાવિ કાર્ય બતાવે તે સામાન્ય ભવિષ્યકાળ. તે વિશેષ કરીને આજનો જ આવતો સમય બતાવે છે. દા.ત. ૩પદ્યાગદમુદ્યાનું મિથ્યામિ ! આજે હું બગીચામાં જઈશ. સાંકેતિક વાક્યોમાં જયારે સંકેત કે શરત પૂર્ણ થઈ નથી એવો ભાવ બતાવવામાં આવે ત્યારે ક્રિયાતિપસ્યર્થનો પ્રયોગ થાય. દા.ત. ચઢિ માં મુક્ષુ અપસ્થિત્ તહિં પરીક્ષાયામુત્તી વિગત્ | જો તે બરાબર ભણ્યો હોત તો પરીક્ષામાં પાસ થાત. (3) ક્રિયાતિપસ્યર્થમાં હ્યસ્તન ભૂતકાળની જેમ વ્યંજનાદિ ધાતુની આદિમાં મ મુકાય અને સ્વરાદિ ધાતુના આદ્ય સ્વરની વૃદ્ધિ થાય. દા.ત. કૃ + અત્ = અરિ | તેણે કર્યું હોત. રૂ| + ચત્ = fષણન્ તેણે ઇછ્યું હોત. (4) જમ્, 26 અને 28-કારાન્ત ધાતુઓ અનિટુ હોવા છતાં તેમને રૂ લાગે. દા.ત. T+ મ = મધ્યમાં હું જઈશ. મૃ + ચત્ = સ્મરિષ્યન્ તેણે યાદ કર્યું હોત. (5) વૃ૬, વૃા, વૃધુ, કૃધુ, ચન્ ધાતુઓ વિકલ્પ પરમૈપદી બને. પરસ્મ પદમાં તેમને રૂ ન લાગે. દા.ત. વસ્તૃ૫ + મ = શ્યામ ! હું સમર્થ થઈશ. વસ્તૃત્ + = ત્પિષ્ય, ચ્ચે ! હું સમર્થ થઈશ. (6) વૃત્ અને નૃત્ ધાતુઓ સેટુ હોવા છતાં તેમને વિકલ્પ રૂ લાગે. દા.ત. + અતિ = તિર્થત, મત્સ્યતિ | તે કાપશે. (7) રૂ ન પામ્ આદેશ થાય. દા.ત. ડું + સ્થતિ = મિષ્યતિ | તે જશે. રૃ + અત્ = 3 મિગત્ ! તે ગયો હોત.
