________________ 280. જ્ઞાનસાર પ્રવચન માળા-૨ કરી શકાતી નથી, પણ પશ્યન્તી, મધ્યમ અને વૈખરીને એ અજવાળી મૂકે છે. ગ્રન્થકાર મહર્ષિ આ જ વાત અહીં, “જ્ઞાનસાર” નિર્મોહાષ્ટકના ઉપસંહાર માં કહે છે : યશ્ચિદ્ર દર્પણ વિન્યસ્ત.” જેણે અંદરનો અપાર વૈભવ જે છે, તે બહાર શા માટે નજર નાખે ? પરદ્રવ્ય માટે એમણે સરસ વિશેષણ આપ્યું છેઃ “અનુપયોગિનિ અનુપયોગી એવા. પરદ્રવ્યમાં તે જ મૂઝાય કે જેણે અંદરની મોહક સૃષ્ટિ નથી જોઈ, હા, મેહ જ મોહને છેદ ઉડાડી દેશે ! અંદરની દુનિયા પરનું મમત્વ બહારની દુનિયાના ત્યાગમાં પરિણમશે. ત્યારે ત્યાગ સ્વાભાવિક હશે. છોડવું નહિ પડે કશું, છૂટી. જશે બધું એની મેળે... મેહની દુનિયામાં વસીએ છીએ માટે અંદરની દુનિયા પર મેહ ધરાવવા સૂચન કરવામાં આવેલું છે. પણ આગળ જતાં મોક્ષની પણ આશંસા ઓગળી જાય છે. પરમાહંત કુમારપાળ મહારાજા પરમાત્માની સ્તુતિમાં કહે છે. હે પ્રભુ ! આપની આણાને શિરે ધરી હું એવી નિરપક્ષ ભૂમિકાને ક્યારે પ્રાપ્ત કરીશ કે જ્યારે મને મેક્ષની પણ ઝંખના નહિ હોય! “માક્ષેપ્પનિક છે ભવિતામિ નાથ!” અપેક્ષાઓના-ઝંખનાઓના જંગલમાંથી છૂટકારો. પછી મેહ શી રીતે સાધકને પીછે પકડી શકે ? દુઃખની જનની છે અપેક્ષા. અપેક્ષાઓ છૂટી જાય. એટલે દુખ ભૂતકાળની બાબત બની રહે.
