________________ 149 अवस्तिर्यगथोर्चञ्च जीवानां कर्मजा गतिः // उर्ध्वमेव तु तद् धर्माद् भवति क्षीणकर्मणाम् // 16 // નીચે નરકાદિમાં, તિરછી તિર્યંચાદિમાં અને ઉર્ધ્વ દેવકાદિમાં જે જીવની ગતિ છે, તે કર્મનિમિત્ત છે. પણ ક્ષીણકર્મા ની તો ઉર્ધ્વગૌરવ ધર્મને લીધે કાન્ત પર્યન્ત ઉર્ધ્વગતિ હોય છે. द्रव्यस्य कर्मणो यद्वदु-त्पत्त्यारम्भवीतयः / / समं तथैव सिद्धस्य गतिमोक्षभवक्षयाः // 17 // - દ્રવ્યની ક્રિયાને કે દ્રવ્ય અને ક્રિયાની ઉત્પત્તિ, આરંભ (અર્થયિાકારિત્વ) અને નાશ જેમ સાથે હેય છે. તેમ સિદ્ધ થતાં જીવની (પણ) ગતિ સિદ્ધશિલા ગમન, મેક્ષ સ્વરૂપાવ સ્થાન અને વિક્ષય-કર્મનાશ સાથે જ હોય છે. (બૌદ્ધો બધુંય ક્ષણિક માનતા હોવાથી એક જ ક્ષણમાં ઉત્પત્તિ, અર્થ ક્રિયાકારિત્વ અને નાશ માને, માટે આ ઉત્તર અપાય છે.) બીજાઓ નીચે પ્રમાણે અર્થ કરે છે. જેમકે -
