________________ અશોક. ર્યો કે તમારે પોતે સત્ય માર્ગે ચાલવું એટલું જ નહિ, પણ બધા માયુસેને એ પ્રમાણે ઉપદેશ કરે. મૂળથીજ બાદમાર્ગમાં ધર્મ ફેલાવવાનું કામ ચાલ્યું છે. બુદ્દે ઉપદેશવડે ધર્મ ફેલાવવાને પ્રથમ ઘણું કામ કીધાં, તેમાંનું એક છે કે તેણે સાઠ શિષ્યોને બંધ કરવાને મોકલ્યા. બધી પ્રજાઓમાં મફત ઉપદેશ કરવા જવાને માટે તેણે જતીઓનો પંથ સ્થાપ્યો બ્રાહ્મણે એ તો આર્ય જાતિમાંના દ્વિજ લેકને જ ધર્મક્રિયા કરવાનો અધિકાર આપ્યો. પણ બાદમાર્ગ તો એ જિવ અને નીચલી નતિના તમામ લેકને માટે હતો એટલુંજ નહિ, પરંતુ હિંદની અનાર્ય જાતિ અને છેલ્લે આખા એશિઆની વસ્તીને માટે પણ હતો. પહેલી અને બીજી સભા-ઈ. સ. પૂ. 543 માં બુદ્ધિનો કાળ થયા ત્યારે તેનાં વચન એકઠાં કરવાને તેના પાંચસે શિષ્યો પટનાની પાસેની એક મિટી ગુફામાં ભેગા થયા. આ પહેલી બોદ્ધ સભા હતી. તેમણે પોતાના ગુરૂના ઉપદેશના ત્રણ વિભાગ પાડીને તે ગાયા. બુદ્ધ પિતાના શિષ્યોને કરેલાં વચન; તેની નીતિના નિયમ; અને તેના માર્ગના મત. બુદ્ધના ઉપદેશના એવા ત્રણ સંગ્રહ થયા; બોદ્ધ સમાને માટે જે બેલ છે તેનો શબ્દાર્થ “ડે ગાવું છે. સો વરસ પછી તિના મતને બરાબર વળગીને ચાલનારાઓ અને ઓછા વળગીને ચાલનારાની વચ્ચેના વાંધા પતાવવાને ઈસ. પૂ. 443 માં સાત શિષ્યોની બીજી બાદ્ધ સભા મળી. શાક–એ પછીના બર્સે વરસમાં બિદ્ધ મત ઉત્તર હિંદમાં ફેલાયા. આશરે ઈ. સ. પૂ. 257 માં મગધ કે બહાર રાજા અશોક એ પંથમાં ભળી તેનો હોંસલે ભક્ત થયો. સિકંદરની છાવણીમાં આવેલા ચંદ્રગુપ્તની વાત આગળ કહેવામાં આવશે. એ ચંદ્રગુપ્તને પત્ર અશોક હતો. એવું કહેવાય છે કે તેણે 64,000 બાદ ગારજી અને આશ્રય આપ્યો હતો, તેણે ઘણું મઠ ( અપાસરા ) સ્થાપેલા કહેવાય છે, અને તેનું રાજ્ય આજે પણ મડપ્રદેશ ( વિહાર કે બિહાર) કહેવાય છે. પછીના વખતમાં રાજાધિરાજ કૉન્સ્ટટાઈને ખ્રિસ્તિ ધર્મને માટે જે કર્યું તે અશોકે બૌદ્ધ ધર્મને સારૂ કર્યું–તેને તેણે રાજ્ય 10