________________ 23) પહેલું સીખ યુદ્ધ. ખતે તેણે પોતાના સ્વદેશીઓના ધમધ જેસ્સાને આધારે પિતાના પડને અમલ બેસાડવાની તદબીર કરી. તેણે સીખ “એટલે મુક્તિ પામેલા લોકોને કેળવી તેમનું લશ્કર બનાવી યુરોપી અમલદારોના હાથ નીચે મૂક્યું. ક્રાયેલના “આયર્ન સાઈડસ”(લેહાંગી)ના વખત પછી દઢતા અને ધર્મના જુસ્સામાં બીજું કઈ લશ્કર, એની બબરી કરી શક્યું નથી. લાહેરમાં રાજધાની કરી તેણે દક્ષિણે મુલતાન, પશ્ચિમે પેશાવર અને ઉત્તરે કાશ્મીર સુધીના મૂલક જીતી લીધો. ફક્ત પૂર્વમાં સતલજ નદી તેને આડે આવી. ૧૮૦૪માં અંગ્રેજની સત્તા ત્યાં લગી જઈ પોંચી હતી. 1809 માં મસ્કાફ જોડે જે કરાર રણજીતસિહે કર્યા હતા, તે 1838 માં તેનું મરણ થયું ત્યાં સુધી પાળ્યા. પણ તેનું રાજ્ય ચલાવી શકે તેવો પુત્ર તેણે પાછળ મૂક્યા નહિ. સામસામા પક્ષના સરદારે, પ્રધાન, અને રાણીઓના કwઆથી લાહોરમાં સંપ ત્રુટ. રાજ્યમાં જબરું બળ માત્ર ખાલસા (એટલે મધ્ય મંડળી) સૈન્યનું હતું. એ ખાલસા સૈન્ય અફગાનિસ્તાનમાં બ્રિટિશ ફોજની ખરાબી થયા કેડે અંગ્રેજની નોકરી કરનારા સીપાઈઓની જોડે બાથ ભીડવાને આતુર થયું હતું. આવિટબલ અને કેાટે નામે રણજીતસિંહના ચતુર યુપી સેનાપતિઓને મૂર્ખાઈથી અધિકાર પરથી કાઢયા. અને લશ્કરનું સૌ પરિપણું કેટલીક પંચાયતોને એટલે પસંદ કરી પાંચ પાંચની મંડળીઓને સોંપ્યું. પહેલું સીખ યુદ્ધ, 1845-185 માં સતલજ ઓળગી સીખકેજ અંગ્રેજી મૂલકપર પડી. એ ફેજમાં 60,000 જોદ્ધની જોડે 150 તપ હતી. સેનાધિપતિ સર હું ગાક તથા ગવર્નર જનરલ જલદી સરહદ પર આવી પહોંચ્યા. મુડકી, ફીરોજશાહ, અલીવાલ, અને સાબ્રાન, એ ચાર જગાએ ત્રણ અઠવાડીઆની અંદર લડાઈઓ થઈ. એમાંની દરેક લડાઈમાં અંગ્રેજને ભારે નુકસાન થયું. પણ એમાંની ચાથી લડાઈમાં અંગ્રેજની છતને લીધે સીખ લશ્કરને સતલજ ઓળંગી પાછા જવું પડયું, અને લાહોર નગર અંગ્રેજને તાબે થવું. બે રાજ્યો વચ્ચે કરાર થયો તેની રૂએ અગ્રેજ રણજીતસિંહના બાળ
