________________ 142 મુગલવંશ. હૈયતિમને આપવાનો કર માફ કર્યો, અને પોતાની તમામ રેયતને એક્સરખા રાજ્યહક આપ્યા. સંસ્કૃત ધર્મપુસ્તકો અને વીરરસ કાવ્યોનાં ફારસીમાં ભાષાંતર કરાવ્યાં. તે પિતાની હિંદુ પ્રજાને માટે બહુ કાળજી રાખતા. તેણે તેમના કાયદા તિ સ્વીકાર્યા, પણ તેમની ક્રૂર ક્રિયા બંધ પાડી. ધીજની, જનાવરોના ભેગ આપવાની, અને જુવાની ફુટટ્યા પહેલાં થતાં બાળલગ્ન કરવાની તિણે મના કરી. હિંદુ વિધવાના પુનર્લગ્ન કરવા વિષે તેણે કાયદો કર્યો, પરંતુ સતી થવાને ધારે તે બંધ પાડી શક્યો નહિ; બાઈની રાજી ખુશી વિના તેને બાળી નાંખી શકાય નહિ, એવો બંદોબસ્ત માત્ર તેણે કર્યો મુસલમાની સંસ્થાનોને તાબે કર્યા–એ પ્રમાણે અકબરે પતાની હિંદુ યિતને મૂલકી અને લશ્કરી નોકરીમાં દાખલ કરી રાજ્યવહીવટમાં મદદગાર બનાવી અને તેમની સહાયતાથી ઉત્તર હિંદના સ્વતંત્ર મુસલમાન સુલતાનને જીત્યા. પંજાબથી બહાર સુધીમાં આપઅખત્યારી નાના નાના હાકેમ હતા તેમને તેિણે વશ કર્યા. કેટલાક ઝગડા થયા પછી શેરશાહની કળના પઠાણુ શાહજાદાઓ કનેથી તણે બંગાળા જીતી લીધ (1576,138 પાને જુઓ.) પછી મેં વરસ (1576-1765) પર્યંત તે મુગલાઈ રાજ્યના પ્રાંત રહે ને ત્યાં દિલ્હીથી નીમાયલા હાકેમોએ અમલ ચલાવ્યો. 1765 માં પાદશાહ સનદથી તે ઈંગ્રેજને મળ્યો. બંગાળાને કાંઠે આવેલ ઓરિસ્સા પ્રાંત અકબરના હિંદુ સેનાપતિ ટોડરમલના હાથ નીચેના લશ્કરોને તાબે 1174 માં થયો. હિંદની બીજી બાજુએ આવેલો ગૃજરાત દેશ ત્યાંના સુસલમાન સુલતાન પાસેથી કરીને જીતી લીધા (1572-73), પરંતુ 1583 લગી તે પૂરેપૂર તાબે લેવા નહિ. 1572 માં માળવા જીત્યા હતા. કાશમીરદેશ 1586 માં છવાયો અને તેનું છેલ્લું બંડ 1592 માં શમ્યું. સિંધને ૧૫૯ર માં ખાલસા કર્યો; 1594 માં કંદહાર ફરીને હાથ આવ્યાથી અફગાનિસ્તાનના મધ્ય ભાગથી વિધ્યની ઉત્તરના બધા હિંદમાં પૂર્વ ઓરિસ્સા, અને દક્ષિણે સિંધ સધી મુગલાઈ રાજ્ય ફેલાયું. તેણે રાજ્યધાની દિહીમાંથી કાઢી આગ્રામાં ઠરાવી, અને આગળ જતાં પાટનગર કરવાને કૃતિહપુર સીક્રી નામે શહેર વ