________________ કુતુબ-ઉદ-દોન. .. 11 - મહમદ ધિરીનાં હિંદમાં કરેલા કામો–ગજનીના. મહમદની પેઠે ધર્મની ખાતર પોતાનું પરાક્રમ તથા શુરાતન દેખાડનાર ધોરનો મહમદ ન હતો; તે તો રાજ્ય મળવાને અર્થે દેશ છતતો હતો. તેની દૂર દેશ પર કરેલી સવારીઓની મતલબ દેવાલને લુટવાની ન હતી, પણ પ્રતિો કબજે લેવાની હતી. સબક્તિગીને પાતાના બીજનીના રાજ્યની હદપર પિશાવરનું થાણું કરી રાખ્યું હતું, (ઈ. સ૦ 977); અને મહમુદે પશ્ચિમ પંજાબને છતી તેજ રા જ્યનો સમાપરને પ્રાંત બનાવ્યો હતો ( ઈ. સન 1030). ગજની તરફથી હિંદપર કરેલી તુર્કી ચઢાઈને પાછળ રહેલું પરિણામ એટલું જ હતું. પરંતુ ઘરના મહમદે પોતાની પછવાડે ચતુર મુસલમાન સરદારોના હાથ નીચે સિંધુના નદી પ્રદેશ ડેલ્ટા) થી ગંગાના નીપ્રદેશ પર્વતનો આ ઉત્તર હિંદ મૂક્યા, અને તેનું મરણ (ઈ. સ. 1206 માં ) થયું, ત્યારે એ સરદારો તે મૂલકોના પડે પણ થઈ પડ્યા. કુતુબ-ઉદ-દીન, ૧૨૦૬-૧૨૧૭-મહમદનો હિંદ ખાતને સરસ કતુબ-ઉદ-દીન હતો. તેણે હિંદના સુલતાન તરીકે પોતાની દુવાઈ દિલ્હીમાં ફેરવી, અને રાજવંશ સ્થાપન કર્યો, તે 1206 થી 1290 સૂધી ચાલ્યો. સિંધથી નીચલા બંગાળા લગીના સઘળા મુસલમાન સરદારના અને લક્ષ્મી સંપાદન કરવા આવેલા સિપાઈએના ઉપરીપણુનો દાવો કુતુબે કર્યો. ઉમદા નકશીદાર અને હિંદુ ઘાટના સુંદર સ્તંભેવાળી કુતુબ મસ્જિદ (મસીદ) ને લીધે તથા જે મિનારાપર કુરાનમાંનાં પ્રકરણે કોતરેલાં છે, અને જેનું શંકુ આકારનું શિખર જાની હિ૬ દિહીનાં ખડો કરતાં ઉંચું ગયેલું છે એવા કુતુબ મિનારવડે તેનું નામ તિની રાજધાનીમાં રહ્યું છે. તુર્કી ગુલામ તરીકે તેણે દુનિયાદારી શરૂ કરી હતી. તેની ગાદીએ બેસનારામાંના કેટલાક તેવીજ નીચ અવસ્થામાંથી પોતાની બહાદુરીને લીધે કે કાવતરાંથી ઊંચા ચઢી રાજપદ પામ્યા. એ પરથી એના વંશનું નામ ગુલામ રાજવંશ પડયું છે. હિંદમાં રહીને રાજ્ય કરનારા પહેલા મુસલમાન સુલતાનો એવંશના હતા. 1210 માં કુતુબ-ઉદ-દીન મરી ગયો.