________________
ક્ર
યુરોપના સુધારાના પ્રતિહાસ.
વ્યાખ્યાન બારમુ.
વ્યાખ્યાનના વિષય–ફર્મેશન અથવા યુરોપના ધાર્મિક સુધારાનાં જુદાં જુદાં કારણા--એનું મુખ્ય લક્ષણ એ હતુ` કે એ સમયમાં મનુષ્યના માનસિક બળ પર અનિયમિત સત્તા વાપરવાની ને તેની સ્વતંત્રતા છીનવી લેવાની વિરુદ્ધ બળવા—— જુદા જુદા દેશમાં રૅફર્મેશનનુ ભવિષ્ય-ફર્મેશનની નિર્મળતા ધાર્મિક ને લૈકિ સમાજમાં થતાં પિરવતૅનાની સરખામણી.
રાષના સમાજમાં જોવામાં આવતી વ્યવસ્થાને માટે આપણને ઘણીવાર દિલગીરી ઉત્પન્ન થાય છે. આટલા બધા નિભિન્ન ને અવ્યવસ્થિત સમાજના જીવન વિષે વાકે થવાની મુશ્કેલીઓ વિષે આપણે ભમ પાડીએ
છીએ. સામાન્ય હિતના વિષયા જેમાં વધારે હોય, વ્યવસ્થા, ને સામાજિક એયુ જેમાં હોય એવા સમય જોવા આપણે ઉત્સુકતા રાખી છે. હવે આપણે ત્યાં આવી પહોંચ્યા છીએ. જે સમાજમાં સર્વત્ર સામાન્ય હકીતેા તે સામાન્ય વિચારા, અથવા તેા વ્યવસ્થા તે ઐક્ય નજરે પડે એવા સમય આગળ હવે આપણે જઈએ છીએ. અહીં આપણને એક બીજા પ્રકારની મુશ્કેલી નડશે. અત્યાર સુધી હકીકતા જુદી જુદી હાય તેને સાંધી દેવાની આપણને ધણી મુશીખત પડતી હતી. હાલના ચુરાપમાં આ સ્થિતિ ઉધીજ થઈ જાય છે. સામાજિક જીવનનાં બધાં તત્ત્વ ને બનાવે એકખીજાને સુધારે છે, ને અરસપરસ અસર કરે છે; લેાકેાના પરસ્પરના સંબંધ ઘણા વધારે પ્રકારના થાય છે તે તેમાં ગુંચવણ પણ વધતી જાય છે. જે સમયેા વિષે આપણે અવલાકન કરી ગયા તેમાં ઘણા અનાવા છૂટક છૂટક, એક ખીજાના સંબંધમાં આવ્યા વગર, માંહ્યોમાંહ્ય * અસર કર્યાં વગર ચાલ્યા ગયા. આ પ્રકારની ભિન્નતા હવે આપણે કદાપિ જોવા
