Page Text
________________
પુરેપના સુધારાનો ઈતિહાસ સરળ ને નિઃસ્વાર્થ વૃત્તિથી પણ કરવામાં આવ્યો હત; એકથી વધારે પ્રયત્નને ખરો ઉદેશ સમાજનું નૈતિકને સામાન્ય હિત સાધવાનો હતો. સમાજમાં તે વખતે અવ્યવસ્થા, કૂરતા, ને અન્યાય પ્રવર્તમાન હતાં તેથી ઉચ્ચને ઉદારવૃતિના કેટલાક સાધુ પુરુષે દુખિત થતા હતા, ને તે સ્થિતિમાંથી વિમુક્ત થવા તેઓ સતત પ્રયત્ન કરતા હતા. છતાં આવા ઉત્તમ પ્રયત્નોમાં ના સારામાં સારા પ્રયત્ન પણ ફાવી શક્યા નથી; અને કેટલા બધા સદ્ગુણ, વીરત્વ, ને આત્મભોગના પ્રયત્નો નકામા ગયા છે;-શું આ આપણને પીગળાવી નાખે એ દેખાવ નથી? એક વાત હજી પણ વધારે દુઃખજનકને કડવો અનુભવ ચખાડે એવી છે; સામાજિક સુધારાના આ પ્રયત્નો નિષ્ફળ ગયા છે એટલું જ નહિ, પણ તેમાં ભૂલે ને અનિષ્ટ પરિણામે ઘણાંજ ઘુસી ગયાં છે. સારા ઈરાદા હોવા છતાં ઘણાખરા પ્રયત્ન અર્થહીન હતા, ને બુદ્ધિ, ન્યાય, મનુષ્યના હકે, ને સામાજિક સ્થિતિનાં પિષક તત્ત્વનું ગંભીર અજ્ઞાન સૂચવતા હતા; એટલે લોકોને તેમના પ્રયત્નોમાં ફત્તેહ મળી નથી એટલું જ નહિ પણ તેઓ નિષ્ફળતા પ્રાપ્ત કરવાનેજ લાયક હતા. આ બાબતમાં આપણે મનુષ્યનું નિધુર ભવિષ્ય જોઈએ છીએ એટલું જ નહિ પણ એની નિર્મલતાને પણ ચિતાર જોઈ શકીએ છીએ. માત્ર સત્યનું દર્શન થતાં મોટા માણસો તેમાં કેવા તલ્લીન થઈ જાય છે, બીજું બધું ભૂલી જાય છે, ને તેમના વિચારના કર્તવ્યક્ષેત્રની બહારની વસ્તુઓ જાણે જોઈજ શકતા નથી તેનું આપણને આ બાબતથી ઉદાહરણ મળે તેમ છે. ન્યાયની માત્ર ઝાંખી થતાં તદર્થે કરે પડતે બધે અન્યાયને ખ્યાલ તેઓ કે તદન ભૂલી જાય છે ! માણસની કોઈ પણ સ્થિતિનાં દુઃખ કરતાં એની દુષ્ટતા ને અપૂર્ણતાનો આવિર્ભાવ વધારે શેકજનક વિચારે ઉત્પન્ન કરે છે; માણસનાં દુઃખ કરતાં એના દોષોને માટે મને વધારે લાગે છે. મારે જે પ્રયત્નોનું વર્ણન કરવાનું છે તે બધા આમાંની દરેક વાતનો ચિતાર આપશે. આવી રીતે ભૂલ જેમણે કરી છે તે માણસો તરફ સમભાવ રાખી તેમના અનુભવો જેવા, તેમના તરફ, તેમના સમય તરફ ન્યાયબુદ્ધિથી જેવું, તેમની ભૂલે સમજવી,
| SR No. | 032714 |
| Book Title | Europena Sudharano Itihas |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Atisukhshankar K Trivedi |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society |
| Publication Year | 1913 |
| Total Pages | 256 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |