________________
વ્યાખ્યાન નવમું.
૧૫૭ સુધી સ્થિતિ બદલાતાં બદલાતાં આપણે આઠમા સૈકામાં આવીએ છીએ ત્યારે જ તૃપતંત્રની પદ્ધતિએ કંઈક સ્થાયી સ્વરૂપ ધારણ કર્યું જોઈએ છીએ.
ફ્રાન્સના મેરે વિજિઅન રાજાઓ પછી કાલીવિજિઅન રાજાઓ જ્યારે રાજ્ય કરે છે ત્યારે વૈદેશિક નૃપતંત્રની પદ્ધતિ પાછી દાખલ થએલી માલૂમ પડે છે; ચુંટણ ફરીથી જોવામાં આવે છે. પેપિન રાજા સેઈમ્સન્સમાં પોતે ચુંટણીથી ગાદીએ આવે છે. જ્યારે પહેલા કવિજિઅન રાજાઓ પિતાના છોકરાઓને રાજ્ય સોંપે છે ત્યારે રાજ્યના મુખ્ય પુરુષોની પાસે તેમને સ્વીકાર કરાવ્યા પછી તેમ કરે છે. જ્યારે કોઈ પણ વિભાગ કરવો હોય છે ત્યારે પણ પ્રજાકીય સભાઓમાં તેની મંજૂરી મેળવવા તેઓ ઈચ્છે છે. પ્રજાકીય સ્વીકારના સ્વરૂપમાં ચુંટણની પદ્ધતિ કંઈક ખરૂં સ્વરૂપ ફરીથી ધારણ કરે છે. ધ્યાનમાં રાખજે કે રાજાઓની વંશાવલિમાં થએલો આ ફેર યુરોપની પશ્ચિમમાં જર્મનાએ કરેલા નવા હુમલા જેવો હતો, ને તેથી તેમની જૂની પદ્ધતિઓ ને જૂના આચારવિચારેની કંઈક છાયા પાછાં દાખલ થયાં.
તે જ સમયે નૃપતિંત્રમાં ધાર્મિક પદ્ધતિ પણ વધારે સ્પષ્ટતાથી દાખલ થએલી ને ત્યાં વધારે અગત્યને ભાગ લેતી આપણે જોઈએ છીએ. પપિનને પિપે સ્વિકાર્યો હતો ને પપે એને રાજ્યાભિષેક કર્યો હતો. ધાર્મિક અનુમતિની એને આવશ્યક્તા હતી; ધર્મની સત્તા અત્યાર સુધીમાં ઘણી જ થઈ ચૂકી હતી ને તેની એણે મદદ માગી. શાર્લામેને પણ એજ સાવચેતી લીધી. ધાર્મિક નૃપતંત્રની પદ્ધતિ ધીમે ધીમે વિકસિત થતી હતી. છતાં શાલમેનના વખતમાં આ પદ્ધતિ મુખ્ય ન થઈ, એણે રેમન પતંત્રની પદ્ધતિ પુનર્જવિત કરવા પ્રયત્ન કર્યો હતો. જો કે ધર્મગુરુઓ સાથે એ ગાઢ સંબંધ રાખતો ને તેમને ઉપયોગ કરતો હતો, તોપણ તેમના માત્ર સાધન જે એ બ નહતા. શાલામેનના રાજ્યની મહેચ્છા એક મહાન રાજ્ય, એક મહાન રાજકીય ઐક્ય, રેમન મહારાજ્યનું પુનઃસ્થાપન કરવાની હતી. એ મરી ગયો ને એની પછી લુઈ લિ બાર આવ્યો. તરતજ નૃપસાએ
