________________
૧૭
વ્યાખ્યાન છતું. અજ્ઞ સમયની આ કેવી વિચિત્ર અસંગતિ! જે નગરજનોએ પિતાની સ્વતંત્રતા આવા ઉત્સાહથી મેળવી આ અધિકાર પ્રાપ્ત કર્યો તેમને જે એમ કહેવામાં આવ્યું હતું કે તર્કબુદ્ધિની સ્વતંત્રતાની લડત ઉઠાવનારા ને ખ્રિસ્તિઓ, જેને પાખંડમતાનુયાયીઓ કહેતા એવા કેટલાક માણસે પણ આ સમયે હતા. તે તેઓએ તેમને પથરા ભારી કે અગ્નિમાં બાળીને જીવથી મારી નાંખ્યા હત. એબેલા ને એના મિત્રોને એકથી પણ વધારે વાર આવી ધાસ્તી વેઠવી પડી હતી. બીજી તરફથી વિચારસ્વાતંત્ર્યને માટે લડત ઉઠાવનારા
જ નગરજનોના અધિકારદાનના પ્રયત્નોને તિરસ્કારવા જેવી અવ્યવસ્થા, ને સામાજિક બંધારણની નાતુલ્ય સ્થિતિ લેખતા હતા. તત્વજ્ઞાન ને સમાજ સંબંધીની પ્રવૃત્તિ, ને રાજકીય ને ન્યાયપુરઃસર થતા અધિકારદાનની પ્રવૃત્તિની વચ્ચે જાણે વિગ્રહ થયે હોય એમ ભાસતું હતું. આ બન્નેને અન્તિમ હેતુ
એકજ છે એવી ખાત્રી થવાને માટે સૈકાઓની જરૂર હતી. બારમા સૈકામાં તે થવા પામી નહતી.
