________________
વિચારસ્વાત ત્ર્યને ઇતિહાસ.
૨૩૩
મૂર્ખામીભરેલું ગણાશે. દરેક સારી વસ્તુ કૈાઈવાર નુકસાન કરે છે. દાખલા તરીકે, સરકાર ગંભીર, વિનાશકારી ભૂલેા કરે છે અને કાયદા વારંવાર અન્યાયથી અને ઘણી કડક રીતે અમલમાં મૂકવામાં આવે છે-અને ખ્રિસ્તીઓના નિરાસક મેાક્ષના સિદ્ધાંતની કેવી અસર થઈ છે ? એ સિદ્ધાંતથી અકથ્ય દુ:ખા પેદા થાય છે એવું ખ્રિસ્તીઓને યાદ કરાવવામાં આવે તે ખ્રિસ્તીએ “દરેક સારી વસ્તુ પણ કૈાઈવાર નુકસાન કરે છે” એ સિવાય ખીજી શી લીલ, ખીજે શે। બચાવ, રજૂ કરી શકે !
એક વાર વિચારસ્વાતંત્ર્યના સિદ્ધાંતને સામાજીક પ્રગતિના ઉત્તમ સાધન તરીકે સ્વીકારવામાં આવે કે તુરત તે સામાન્ય ઉપયેાગિતાના ક્ષેત્રને વટાવી વધારે ઉંચી ઉપયેાગિતાના-અર્થાત્ ન્યાયના ક્ષેત્રમાં ક્રમણ કરે છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તે। એ સિદ્ધાંત મનુષ્ય માત્રને કિંમતી હક્ક થઈ પડે છે. હવે આ હક્ક અંતે ઉપયેાગિતા પર અવલખતા હેાવાથી સરકાર ઉપયેાગિતાનું મ્હાનું આપી અમુક ખાતામાં એ હક્કની કાપકૂપ કરે તે તેથી કાંઈ સરકાર વા કામ કરે છે એમ કહી શકાય નહિ.
દેવનિ દાને લગતા
દેવિન દાના ગુન્હા બદલ ટૂંક સમય પર ઇંગ્લેંડમાં જે ત્રાસજનક શિક્ષાએ ગુજારવામાં આવી હતી તે ઉપર ચર્ચલે મુદ્દો સ્પષ્ટ કરે છે. સામાન્ય માન્યતા એવી હતી કે કાયદા રદ કરવામાં આવ્યા ન હતા છતાં તેમને અમલ થતા ન હાવાથી તે રદ થયા ખરેાખર જ હતા. પણ ૧૯૧૧ થી માંડીને અત્યાર સુધી (૧૯૧૫ સુધી) છ માણસોને આ ગુન્હા બદલ કેદમાં પૂરવામાં આવ્યા છે. આ છએ પ્રસંગે ખ્રિસ્તી સિદ્ધાંતાનું ખંડન કરનારા માણસે વધતે એછે અંશે અભણ હતા અને તેમણે અસભ્ય અને ક્રાત્પાદક શબ્દોમાં ખ્રિસ્તી સિદ્ધાંતા વિરુદ્ધ અભિપ્રાય જાહેર કર્યો હતા. કેટલાક ન્યાયાધીશે એવા મતના હતા કે ખ્રિસ્તીધર્મના મુખ્ય સિદ્ધાંતા વિરુદ્ધ વિચારા પ્રકટ કરતી વખતે
